Belgesel filmler...

Türkiye'de hemen bütün tv programlarından farklı olarak -her ne kadar yerine getiremese de- ''izleyenlerin zihinsel faaliyetlerini harekete geçiren bir işlevi' bulunan belgesel yapımlar, tv ekranlarında hiç olmadığı kadar prim yapıyor bugünlerde.

'Ticari kaygısı olmadığı için finansal desteğe gereksinim duyan' belgesel film, o desteğin sağlanamadığı tek kanallı zamanlarda yani, devletin borazanlığını yapan ve bu nedenle de her iktidar döneminde yöntemi ve şekli değişse de sürekli sansür tehlikesi altında yaşayan TRT'nin elinde güdük kalmaya devam etti uzun süre.

Özel kanalların açılmasından sonra ise, 'süre doldurmak için ekrana sürülen bir dolgu malzemesi' anlayışıyla ekrana sürüldü bir zaman. Yayın saatleri ve yayınlanan belgesellerin türü de, belgeselcilik konseptinin dominant anlamından çok uzaklardaydı.

Ekranlarda doğa belgeselleri görmeye alışık olan izleyici ise, toplumsal içerikli, bilimsel, tarihsel, gezi ve biyografi belgesellerine de rastlıyor şimdilerde.

Kanal 7'de prime time kuşağında yayınlanan ve yakın tarihe projektör tutan belgeseller arasında yeralan Çanakkale, Çeçenistan, İlk Meclis, Ertesigün ve Akif Emre'nin çektiği gezi belgeselleri, belgeselcilik anlayışının çıta yükselttiği görüşünü doğrular bir mahiyet taşıyor.

STV ise, daha ziyade doğa belgesellerine yönelmekle birlikte, sık bir periyodla yayınladığı belgesel filmlere, özel kanallar baz alınarak bakıldığında kapılarını sonuna kadar açan ilk tv belki de...

Haber kanallarının ikiye çıkması ve rekabet ortamanın genişlemesi de belgesel filmciliğin gelişmesine oldukça katkıda bulundu diyebiliriz. NTV'nin özellikle son zamanlarda, artan belgesel yapımlarına (Can Dündar'ın hazırladığı, bir yüzyıldaki dört farklı nesli analiz eden 4. Nesil ilgi çekici bir örnek), karşılık CNN Türk de, CNN'de yayınlanan ve dünyaca ünlü habercilerin çektiği belgeselleri (Christian Amanpour'un İran belgeseli gibi) ekrana sürmeye devam ediyor.

İstanbul'da antende olan tv8'de ise tarihe damgasını vurmuş ünlü ailelerin kişisel tarihlerinin anlatıldığı belgesellerden tutun da, tarihte yaşanmış büyük deniz kazalarını hikaye eden yapımlara kadar pekçok konuya ilişkin belgesel filmler ekrana geliyor. Kablodan yayın yapan belgesel kanalı Discovery Channel ise belgeselsevenler için neredeyse 'cennet' gibi.

Ancak unutmamak gerekir ki, aritmetik olarak artan belgeseller, bazı temel işlevlerini de yerine getirmek zorunda. 'Zamanın keskin eleştirisini yapmak' ve 'toplumsal amaçlara hizmet etmek' gibi. Aksi takdirde belgesel filmler, izleyici için bir "afyon" olmaktan öteye gidemez.