Kırgızistan'ı 'etnik' bir çatışmanın içine sürükleyen olaylar, 10 Haziran'ı 11 Haziran'a bağlayan gece patlak verdi. Alay Oteli'nin bulunduğu bölgedeki bir kumar salonunda oyunu kaybeden Kırgız asıllı şahıs kavga çıkarır. Kavganın rakip tarafında Özbek asıllı şahıs vardır. Netice silahların çekilmesi ve ölümle neticelenir. Tacik aksanıyla Özbekçe konuşan kalabalık bir kitle olay yerinde belirir. Onların karşısına nereden, nasıl toplandığı belli olmayan Kırgızlar saf tutar. Bu arada Oş'lu olmayan Tacik aksanıyla Özbekçe konuşanlar otelin yanında yer alan Oş Devlet Üniversitesi'ne ait öğrenci yurdunu basar. Bu baskın esnasında ilk ölümler gerçekleşir ve bu şahısların kız öğrencilerden birinin karnını yardığı haberi yayılır. İşte bundan sonra Oş'u, daha sonra da Celalabad'ı yakacak olan ateş tutuşur. Olaylardan sonra Özbek oldukları söylenen şahıslar Şehit Tepe mahallesine doğru kaçar. Kırgızların takibi başlar ve Özbek mahallelerine saldırının ilk ayağı böylece harekete geçirilmiş olur.
İlk saldırılardaki silah sesleri Oş semalarını çınlatmaya başladığında karşı mahallede Türkiyeli öğrencilerle birlikteydim. Sesleri ilk duyduğumda havai fişek zannetmiştim. Aradan çok geçmeden mahallenin ortasında yer alan Şehit Tepe Camisi'nden Özbeklerin “Ey Özbekler! Ne uyuyorsunuz, kalkın Kırgızlar saldırdı, herkes canını kurtarsın!” nidası ile ortalığın tamamıyla karıştığı anlaşılmış oldu. Gece boyu keleş ve makineli tüfekler Özbekleri katletti. Gündüz olduğunda artık plan istenildiği gibi işliyordu. Nasıl mı? Provokatörlerin para, uyuşturucu ve alkol ile topladıkları saldırgan kalabalık, Özbek mahallelerine saldırıyor, evleri molotof kokteyli ile ateşe veriyor, canını kurtarmak için dışarı çıkıp kaçmaya çalışan Özbekleri hem silahlı saldırgan Kırgız grupları hem de askerler kurşun yağmuruna tutuyordu. Kaldığım binanın karşısında Özbeklerin kurduğu
Oş TV binasının camlarını kırıp içeriye girerek ne var ne yok kırıp geçirdiklerine şahit olduk. Olaylar itfaiye binasının dibinde cereyan ediyordu. İtfaiye görevlileri ise kaçıp
saklandıkları yerden durumu seyrediyordu.
11 Haziran günü Kırgızistan televizyonlarında Oş'ta yaşanan olaylar
Kırgız ve Özbek gençler arasında çıkan küçük bir kavga olarak veriliyordu. Ertesi gün ise sadece Kırgızlar televizyondan gösteriliyor, yaşanan olayların müsebbibi olarak Özbekler lanse ediliyor ve Özbekler, Kırgızlara saldırmış da Kırgızlar kendilerini müdafaa etmek için Özbeklerin evlerini barklarını ve işyerlerini yakıyormuş şeklinde gösteriliyordu. Ortada provokasyonla başlayan Özbeklere karşı bir saldırı olduğu aşikardı. Şehrin yüzde 70'i yakıldı, insanlar baltalarla hunharca katledildi, 15-16 yaşında genç kızlara tecavüz edildi, kucağında çocuklarıyla anneler ateşe verildi. Kaldığım mahallenin yanında bulunan Özbek mahallesini saldırıp mahallenin girişinde bulunan Panfilov Mektebini yakmaya teşebbüs ettiler. Özbekler mukavemet gösterince geri çekildiler. Tam bu arada olay yerine gelen polislerden silah alan
2 kişi, Özbeklere doğru ateş etmeye başladı. Arabalarla gelen silahlı bir grup Özbeklerin üzerine yaylım ateşi açtı. Açılan bu ateş sonucu 3 Özbek gencin öldüğünü öğrendik.
Oş'ta başlayan savaşın perde arkasını aralamaya başlamadan önce yer aldığı coğrafyaya bir göz atalım. Oş ve Celalabad şehir merkezleri, Özbekistan sınırına 15 km mesafede yer alıyor, bazı noktaları ise sınırla sıfır konumda. Asya fiziki haritasına baktığımızda Oş ve Celalabad'ın, tarihte birçok savaşlara, istilalara şahit olmuş, ayrıca Uzakdoğu ile Avrupayı bir birine bağlayan tarihi İpek Yolu'nun en önemli güzergahlarından, geçiş yerlerinden birisi olan meşhur Fergana Vadisinin doğu istikametindeki en son noktasında yer alan yerleşim yerleri olduğunu görürüz. Ayrıca, Afganistan'dan başlayıp Tacikistan'ı takip ederek Batken vilayetinden Kırgızistan'a girerek devam eden Asya'daki en önemli narkotik ticareti yolunun kavşağı Oş vilayetidir. Afganistan'dan yola çıkan narkotik Oş müsaade ederse Batı'ya doğru yoluna devam eder. Aksi halde yarı yolda kalır. Oş, Çin'i, Afganistan'ı kontrol etmek açısından da çok stratejik bir noktada yer almaktadır. Oş, Kırgızistan için önemli bir tarım bölgesi. Bu yönüyle Kuzey Kırgızistan'ı beslemektedir. Birçok tarım ürünü ihraç edilmektedir.
Özbek mahallesinde oturan eski öğrencilerimden birinin evini ziyarete gittiğimde insanların çaresizlik ve korku dolu bakışlarla adeta ölümü beklediklerini gördüm. Öğrencimin babası ile bir çatışmada ölen gencin evine gittik. 17-18 yaşlarındaydı, göğsünden vurulmuştu. Üzerine örtülen örtü kana karışmıştı. Örtüyü kaldırıp yüzünü açtıklarında gencin babasının oğluna sarılıp ettiği feryat dayanılır gibi değildi. Teselli etmeye çalıştık ama fayda vermiyordu. Diğer taraftan mahallede bulunan 5-10 genç erkek mahallenin giriş yollarını kapatmak için ağaçları kesip barikat kurmaya çalışıyordu. Mahallede neden erkeklerin az olduğunu sorduğumuzda son yıllarda yaşanan işsizlik nedeniyle gençlerin çalışmak için yurt dışına çıktıklarını söylediler. Mahallenin taşlarla sopalarla savunması birkaç gençle ihtiyarlara kalmış görünüyordu. Hiç kimse yaşanan bu olaylara anlam veremiyordu. Hiçbir şeyden haberleri yoktu. Çatışmanın neden başladığını, kimin başlattığını bilmiyorlardı.
Askerlerin ve polislerin, saldırgan Kırgız gençlerin Özbeklerin işyerlerini yakıp yıkarken olayı sadece seyretmesi, itfaiyenin yanan iş yerlerine hiçbir müdahalede bulunmaması, Kırgızların Özbek mahallelerine girip Özbek evlerini ateşe verdiğinde, Özbekler mukavemet edince askerlerin tankla, panzerle, makineli tüfekle Özbeklerin üzerine ateş açması Oş'ta yaşanan olayların hiç de Kırgız devlet makamlarının televizyonlarda verdiği bilgilerle örtüşmediğini göstermekteydi. Kirli ve karanlık güçlerin Güney Kırgızistan'da bir şeylerin peşinde olduğu ortadaydı.
Yaşanan olayları başlatanların bu şehrin sakinleri olmadığı belliydi. Ortalığı ateşe verenler Oş dışından gelmişti, ama Oş'ta yaşayan bazı Kırgız gençler de onlara destek verdi. Zira Özbeklerin iş yerlerini dışarıdan gelen Kırgızlar bilmiyordu. Saldırganlara, işyerlerinin hangisinin Kırgızlara ait olduğunu, hangisinin Özbeklere ait olduğunu şehirdeki milliyetçi Kırgız gençleri gösteriyor; Kırgızlara ait işyerlerine “Kırgızların” diye yazıyorlardı. Yan yana olan işyerlerinden Özbek'e ait olan yakılıp yıkılıp talan ediliyor, üzerinde KG (Kırgızların) yazan işyerine dokunulmuyordu.
Özbekler yapılan silahlı saldırıya taşlarla karşılık veriyordu. Neticede Özbekler taşlarla gösterdikleri mukavemetle silahlı Kırgızları püskürttü. Bulunduğumuz binanın yanında Özbeklere ait 2 dükkân vardı. Ellerindeki balyozlarla kapıları kırp dükkânı talan ettiler. Olayları seyretmekle yetinen polislerle birlikte dükkândan gasp ettiklerini paylaştılar. Olay yerinden tanklarla, panzerlerle, kamyonlarla geçen askerlere tezahürat yapan saldırgan Kırgız grubu, dükkândan aldıkları malzemeleri saçmaya başladı. Askerler saldırgan Kırgızlara hiçbir şey yapmadan olay yerinden geçti. Bir tarafta silahsız, kendilerini savunmaya çalışan Özbekler; diğer tarafta Özbeklere ait ne varsa yakıp yıkan, nereden geldiği belli olmayan silahlı Kırgız grupları ve Özbeklere saldıran bu gruplara destek veren polislerle askerler…Saldırgan silahlı Kırgızlar asker ve polis desteğinde Özbek mahallelerinde önüne geleni yakıp, yıkıp öldürürken, diğer tarafta elleri demir borularla, demir çubuklarla sokakları zapt eden, büyük bir çoğunluğu şehirli olmayan Kırgız gençler, Özbeklere ait bütün işyerlerini yakıp yıkmak ve talan etmekle meşguldü.
