Pakistan sahip olduğu güç itibarı ile zengin, bir başka açıdan baktığınızda ise halkı çok fakir bir ülke. Nükleer enerjisine zıt Ortaçağ atmosferine sahip bölgeleri insanda zaman yolculuğuna çıkmış duygusu uyandırıyor. Pakistan'da herkes hukukun yokluğundan ya da feodallerin ve güçlülerin isteğine göre uygulandığından şikayet ediyor.
Ülkede seçimlerin özgür bir ortamda yapılamaması en önemli sorun. Okuma-yazma oranının yüzde 30 gibi çok düşük olması, toprak sahiplerinin gücü ve bunların yoksul ve cahil halk üzerindeki hakimiyeti seçimlerin akıbetini etkiliyor.
Önceki dönemlere kıyasla Pervez Müşerref döneminde basının daha özgür olması, özel televizyonların artması ve özgürlüklerin artışı sevinçle karşılanırken Kasım'dan itibaren yaşanan gelişmeler her şeyi yeniden alt üst etti. Özgürlüklere kapı aralayıp sansürü kaldıran Müşerref'in Anayasa Mahkemesi başkanını darbe niteliğinde görevden alması, medyaya getirilen kısıtlamalar, ülkenin Urduca yayınlanan en büyük gazetesi Avamı Hilal'in basım tesislerinin basılması, avukat ve baro başkanlarının ev hapsine alınması, entelektüellerin tutuklanması ve daha pek çok şey Pakistan'daki siyasetin ileri geri zigzaglarını yansıtıyordu. Bu kadar önemli bir bölgede bu kadar zengin topraklarda bu tür zigzaglar... Pakistan'da bir saatlik uzaklıkta bir Ortaçağ köyüne de ultra modern bir şehre de gidebilirsiniz. Geniş bulvarlarında aynı anda jip, son model bir araba veya deve ve çinçinleri görebilirsiniz. "Hepsi bir arada; tüm çağlar, zamanlar ve teknoloji" Pakistan için en uygun tanım.
Pakistan'da olanları anlamak ne kısa gözlemler ne de tek taraflı konuşmalarla mümkün. Benazir Butto suikasti ülkeyi yakından tanıyanlar için sürpriz olmasa da tüm dünyayı dehşete düşürdü. İslam dünyası en önemli kadın siyasi liderini kaybetti. Pakistan da öyle...
Bu yazı dizisinde suikastin arka planında yaşananları okuyacaksınız.
Benazir Butto suikasti tüm gözleri Pakistan'a çevirdi. Çok sayıda komplo senaryosu üretiliyor. Neden ve kim sorularının yanısıra bundan sonra ne olacak soruları soruluyor. Pakistan gib dev bir ülkenin akıbeti tüm dünyanın gündemini meşgul ediyor. Türkiye için ise Pakistan dost ve kardeş ülke. Başkent İslamabad'ı Ankara'yı model alarak kurmuşlar. Şehrin en büyük bulvarına Atütürk Bulvarı adını vermişler. İslamabad'daki en büyük cami olan Şeyh Faysal Camii'ni Türk mimar Vedat Dalokay yapmış. İki ülke arasında pek çok ortaklık var. İki ülke öğrencileri arasındaki değişim ortaklıklardan biri. Burhan Kayatürk de lisedeki başarısı nedeniyle üstün başarılı öğrencilere verilen burs ile eğitimini Lahore Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği bölümünde tamamlamış. Pakistan, Hindistan ve Nepal'de 5 yıl mühendis ve proje müdürü olarak görev yapmış. Pakistan-Türkiye Kültür Derneği Başkanı ve aynı zamanda AK Parti Ankara Milletvekili. Pakistan'ı çok iyi bilen ve Pakistan siyasetini de yakından takip eden bir isim. Butto suikastini bu nedenle Burhan Kayatürk'le konuştuk.
Benazir Butto'yu Kaide ve Taliban gibi aşırı uçların tehdit ettiği öteden beri ifade edilirdi. Bununla beraber siyasi istikrar istemeyen dış güçler ve bunların içerideki yandaşları ülke halkın iradesi dışında yönetilsin diye büyük çaba sarfettiler. Sorunun cevabı buradadır. Butto gibi bir liderin büyük bir oy çokluğu ile ülkenin başına geçeceği endişesi bu sonucu doğurmuştur diye düşünüyorum. En azından antidemokratik rejimin sürmesini isteyen iradeler, bu menfur saldırıdan rahatsız değillerdir.
İki taraflı bir yaklaşım söz konusu. Dindar camia bu iddialar gerçek değil, hepsi uydurmaymış gibi düşünüyor. Oysa bölgedeki radikal gruplar arasında Filistin, Afganistan ve Arap yarımadasının farklı bölgelerinden gelenler de var. Kendilerini mücahit olarat tanıtıyorlar.
İslam coğrafyasının çatışmalı bölgelerenden gelenler orada kalmaya imkan bulmuşlar.
Bu da şiddet eğilimli radikal İslamcı grupların oluşmasında etkili olmuş. Bunlar çoğu kez beyni yıkanmış kişilerdir ve kullanılıyorlar. Diğer taraftan da Batı'nın da nükleer güce sahip bir çok zenginliğin merkezi, İran ve Afganistan sınırındaki bu bölgeyi karıştırmasında hiçbir menfaatinin olmadığını söylemek gerçekçi olmaz. Batı medyasını izliyorum sürekli İslamcılar suçlanıyor. Benazir suikasti açısından bu çok doğru bir tahlil değil. Evet Pakistan bir İslam devletidir ama Pervez Müşereref ve ailesi Butto ailesinden daha İslamcı değildir. Onlar da liberal bir ailedir. Müşerref'in eşi de Benazir gibi biridir. Benazir'in ölümüne sebep olan kurşun çok yakından ateş almış. Benazir'in bu kadar yakınına kim gelebilir ki?
Benazir'in zaman zaman övündüğü bir durum vardı. Pakistan Anayasası'ndaki kanunların yüzde 74'ünün İslami olmasını babasının bir başarısı olarak kabul eder, kendisine "İslam dışı" diyenlere de sık sık bu cevabı verirdi. Ayrıca başbakanlık yaptığı dönem Müşerref dönemine göre daha İslami politikaların uygulandığı bir dönemdi. Müşerref döneminde Benazir Butto'nun başbakan olduğu döneme göre daha liberal bir hava esmektedir.
Müşerref'in işi zaten kolay değildi. Halkta son 1-2 yıldır büyük bir reaksiyon vardı. Revalpindi'deki Lal Mescid olayı yüce mahkeme başkanının görevden alınması ve olağanüstü halin ilanı gibi konularla oldukça yıpranmıştı. Ancak hem Pakistan Halk Partisi'nin hem Pakistan Müslüman Birliği'nin seçime katılıyor olması olağanüstü halin kaldırılması ve anayasanın tekrar işleme konulması onu bir nebze rahatlatmıştı. Şimdi bundan sonra hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Pervez Müşerref bundan sonra daha da güç kaybedecek.
Benazir Butto risk almayı seviyordu. Bu arada kendisini Pakistan'a davet edenlerin ve sevenlerinin de onu koruyabileceğine inanmış olmalı ki rahatlıkla döndü. Denge konusuna gelince... Pakistan'da Benazir Butto ve Nevaz Şerif'in iktidarı dışında bir denge düşünülü-yordu. Bu denge birkaç küçük partiden müteşekkil istikrarsız koalisyonlardan oluşacaktı. Butto zorladı ve döndü. Peşinden Butto gibi ülkesinden gönderilen eski Başbakan Nevaz Şerif de ülkesine geri döndü. Fakat partisi seçime girdiği halde Şerif'in seçime girmesine izin verilmedi. Butto önderliğindeki Pakistan Halk Partisi'nin seçimi kazanacağına kesin gözle bakılıyordu. Akabinde bu suikast meydana geldi. Bu sürecin sonunda yine küçük parti koalisyonları ortaya çıkar diye düşünüyorum. Belki de arzulanan buydu. Güçlü bir askeri lider ve halkı temsil eden bölük pörçük bir koalisyon.
MQM diye bir hareket var, Muhacirler Partisi. Haydarabad ve Karaçi'de bulunuyorlar. Liderleri bir şekilde sürgünde görünüyor ve Londra'da yaşıyor. Pervez Müşerref ile iyi kontakları var. Yerel seçimleri kaçırmazlar ve Sindh eyaleti seçimlerini hep onlar kazanır. Benazir'in partisi ile araları iyi değil. Özellikle Karaçi'de Butto onlar için rakipti. Ayrıca Cemaat-i İslami de bu küçük partiler içinde en güçlü olanlardan. Mevdudi'nin kurduğu bir parti. Bugünkü başkanı Gazi Ahmed Hüseyin'in başına böyle bir şey gelseydi Pakistan'da iç savaş çıkardı.
Bana kalırsa seçimler olmayacaktır ve olmamalıdır da. Seçimler daha uzak bir tarihe ertelenebilir. Bugün Pakistan'daki yönetim seçimleri yapmaya kalksa da halk kabul etmeyecektir.
Nevaz Şerif, Pakistan'da halk tabanı açısından en güçlü insanlardan biridir. Şerif, Benazir'den de güçlü siyasi liderdir. Partisinin başında seçime girebilecek olsaydı muhtemelen seçimi kazanırdı. Ancak suikastten önceki duruma bakarsak kendisi seçimlere giremese de Nevaz Şerif'in seçimlere girecek olan partisi Pakistan Müslüman Birliği, büyük olasılıkla ikinci büyük parti olarak sandıktan çıkacaktı. Benazir'den sonra, önümüzdeki seçimlerde en güçlü aday yine Nevaz Şerif olacaktır. Umarım onun başına da böyle kötü bir hadise gelmez.
Pakistan'da ilk olarak Benazir'in partisi göreve gelince kadınların durumunda değişim başladı. Kadınlar parlamentoya girmeye başladılar. Kadınlar özgürleşmeye onun döneminde başladı. Pervez Müşerref döneminde ise kadınlara daha çok yasal haklar tanındı ve kota kondu. Şimdi çok sayıda kadın parlamentoda. Pakistan, Hindistan ve Bangladeş'te politikada birçok kadın var ama hepsinin arkasında güçlü biri var. Bu bazen eş, bazen baba veya arkalarında duran güçlü bir aile olabiliyor.
Pakistan'da siyasi partilerin gündemleri arasında pek fark yok. Ama sağcı ve solcu yaklaşımlar var. Öğrencilik yıllarımda sol hareketlere daha yakındım ve Pakistan Halk Partisi'ne girmeyi düşündüm. Ama aile partisi olması nedeniyle konuya çok sıcak bakmadım. Yaklaşım olarak benim üyesi olduğum Müslüman Ligi sağcı bir parti. Bu parti Pakistan'ın kurucu partisi, 1947'den beri var. En iyi parti değil ama tek adamın partisi de diyemeyiz. Nisbi olarak parti içi demokrasi Halk Partisi'ne göre daha iyi işliyor.
Halk Partisi'nin kendi içinde demokrasi yokken nasıl insanları hakları için savaşabilir? Benazir Butto kendini yaşam boyu parti lideri ilan etmiş durumda ve ondan başka kimsenin parti başkanı olmasına izin yok. Benazir seçimi kazandığında çok sevinmiştik, o zamanlar bir çocuktum ve tamam demiştik artık Pakistan'ın kaderi değişecek, insanlar onu seçti, ona oy verdi ve o da buraya harika bir değişim getirecek diye düşündük. Ama partinin içinde demokrasi olmadığı sürece ne kadar demokrat olunabilir ki! Halk Partisi burada büyük, çok popüler bir parti, taraftarları Benazir için ölmeye hazırlar ama demokratikliğini asla sorgulamıyorlar. Partide bir sürü problem var ama kimsenin bunu söylemeye cesareti yok ve yine bu parti dünyanın her yerinde sürekli demokrasiden bahsediyor, her yerde, "İşte demokrasi yok, Müşerref diktatördür, demokrasiye dönmeliyiz” diyip duruyorlar ama kendi iç sistemlerine bakmıyorlar.
Pakistan toplumundaki temel problemimiz kabilesel ve feodal yapılar, İslam değil. Ama en ufak bir değişiklik talebi İslam'a ters gitmiş olacağız gibi bir yorumla sunuluyor. Feodal yapı bu zorluklara, engellere sebep oluyor,
Hayır bu doğru değil, ne zaman vermiş bu fetvayı? Ben bilmiyorum, ama şimdi durum farklı İslam konusunda uzman birçok insanımız var, fıkıh ve Kur'an alanında ve kadınların davasını onlar da destekliyor, biz de parlamentoda kendi savımızı güçlendirmek için bunları topluyoruz ama bazı gruplar var ki bu konularda konuşmak bile istemiyorlar. Asıl problem bu. Bu meseleler hakkında konuşmazsanız bunlara çözüm bulamazsınız. Onları bu meseleler hakkında konuşmaya hazır hale getirmeliyiz.
