|

2016’dan kitaplıkta kalanlar

2016 yılından geriye şiirden öyküye, geziden anıya, romandan fikir ve araştırmaya kadar her alanda birbirinden değerli eserler kaldı. Eleştirmen Necip Tosun 2016 yılına damga vuran kitapları Yeni Şafak Kitap için derledi.

Yeni Şafak ve
04:00 - 11/01/2017 Çarşamba
Güncelleme: 22:02 - 10/01/2017 Salı
Yeni Şafak
NECİP TOSUN


Kuşkusuz 2016'ın kitaplarının tek bir bakış açısından adaletli, nitelikli bir dökümünü yapmak imkânsız. Atlamalar, unutmalar, eksiklikler kaçınılmaz. Sonuçta bu değerlendirmeler, kendi ilgilerimle, ulaşabildiğim kaynaklarla, birikimimle sınırlı bir döküm olacak. Keşke bunu iş edinen, yayınevleri, dergiler, eleştirmenler olsa. Ama bilebildiğim kadarıyla bunu sadece Türkiye Yazarlar Birliği yıllarca her alanı, disiplini, yazınsal türü farklı yazarlara yazdırarak bir yıl dökümü hazırlıyor. Bu nedenle bu değerlendirmeyi zenginleştirmeye açık bir yıl sonu izlenimi olarak bakmak gerekir.



Ülkemizde yılda ortalama olarak 50 bini aşkın kitap basılıyor. Ama bunlardan nitelikli eserlerin, edebiyatın payı çok fazla değil. Büyük çoğunluğu popüler yayınlar ve edebiyat dışı yayınlar. Yayınlanan kitap çeşitlerine, yankılara bakılırsa yazınsal türler içinde yayıncıların, okurların ve yazarların romana ilgi gösterdikleri, 2016 yılının gözde türünün de roman olduğu görülmektedir. Roman yanında yetersiz bir alanı kaplasa da 2016 öykü kitapları açısından verimli bir yıl oldu. Hem ustalar hem de yeni umutlar öykü kitapları yayınladılar. Şiirde ise büyük yayınevleri daha çok eski, bilinen yazarların “tüm eserleri”ne ilgi gösterdiler. Şiir kitapları hem yayınevi hem de dağıtım sorunları yaşadı. Önemli şairler, ustalar bu yıl yeni kitaplar yayınladılar. Diğer yandan oldukça nitelikli fikir/düşünce/araştırma/inceleme kitapları yayınlandı. Edebiyat, sanat, kültür dünyamız birbirinden güzel nitelikli kitaplara kavuştu.



Deneme / Fikir




D. Mehmet Doğan'ın Neden Klasiklerimiz Yok? (Yazar Yayınları), Necati Mert'in İki Dil İki Hayat (Şule Yayınları), Ercan Kesal'ın Cin Aynası (İletişim Yayınları), Gündüz Vassaf'ın Ne Yapabilirim (İletişim Yayınları), Turan Koç'un Zamanın Gözleri (İz Yayıncılık), Feridun Andaç'ın Üstümüzdeki Gül Yaprağı (Eksik Parça), Meltem Gürle'nin Kırmızı Kazak (Can Yayınları), Enis Batur'un Negredo, Duruyazmak, (Kırmızı Kedi Yayınları), Ali Yurtgezen'in Evin Mahremi Olmak (Eşik Yayınları), Ercan Yıldırım'ın Neoliberal İslamcılık (Pınar Yayıncılık), Hasan Öztürk'ün Kendine Bakan Edebiyat (Erdem Yayınları), Ali Bardakoğlu'nun İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme (Kuramer Yayınları), Mustafa Özel'in Stratejik Liderlik (Küre Yayınları), Nazife Şişman'ın Dijital Çağda Müslüman Olmak (İnsan Yayınları) öne çıkan kitaplardı.







Bu alanda özellikle D. Mehmet Doğan Neden Klasiklerimiz Yok? kitabı oldukça önemli bir kitaptı. D. Mehmet Doğan Neden Klasiklerimiz Yok'ta hafızamızı tazelemek ve birikimi hatırlatmak amacında. D. Mehmet Doğan bu hafıza kaybında yaşanan yanlışlara işaret ediyor, çözümler sunuyor. Büyük emek, çaba, birikim ve dikkat ürünü yazılardan oluşan Neden Klasiklerimiz Yok? çok önemli bir yol gösterici, kılavuz kitap niteliğinde. Hele ülkemiz gibi klasikleri unutturulmuş bir okur için oldukça işlevsel, bir baş ucu kitabı.







Ercan Yıldırım'ın Neoliberal İslamcılık kitabı ise yazarın bir süredir çalışkanlığının, birikiminin bir yansımasıydı. Tespitler, öngörüler ve ufuk açıcı yorumlarıyla kitap göz doldurdu.



Şiir Kitapları






Şiirde bu yıl yine ustalar ağırlıklı bir yayın serüveni yaşasa da genç, yeni yazarlar da şiir dünyasına kitaplı olarak yerlerini aldılar. İlk göze çarpan şiir kitaplarını şöyle sıralamak mümkündür:Güven Turan'ın Ardıl (Yapı Kredi Yayınları), M. Ragıp Karcı'nın Tut Elimden Düşmeyelim (Hece Yayınları), Arif Ay'ın Dip Köşe (Hece Yayınları), Haydar Ergülen'in Öyle Küçük Şeyler (Kırmızı Kedi Yayınları), Birhan Keskin'in Fakir Kene (Metis Yayınları), Şükrü Erbaş'ın Yaşıyoruz Sessizce (Kırmızı Kedi), Ahmet Telli'nin Bakışın Senin (Everest Yayınları), Adnan Özer'in Yol Şarkıları (Everest), İbrahim Tenekeci'nin Görmeden Ölmek (Profil Yayınları), Neşe Yaşın'ın Üşümüş Kuşlar (Ayrıntı Yayınları), Nergihan Yeşilyurt'un Otomatların Marşı (Hece Yayınları), Cenk Gündoğdu'nun Harap (Kırmızı Kedi Yayınları), Ali Sali'nin Re Mektupları (Hece Yayınları), Dilek Kartal'ın Çifte Açmaz (İz Yayıncılık), Mehmet Aycı'ın Yağmurlu Perçem (Okur Kitaplığı), Adem Turan'ın Borges Borges (İz Yayıncılık) Eyyüp Akyüz'ün Biri Beni Onarsın (Hece Yayınları), Sevgi Yerlioğlu'nun Av Gürültüsü (Şule Yayınları), Hasan Özlen'in Kusursuz Talan (Hece Yayınları), Gökhan Ergür'ün Üzüntüden (Profil Yayınları), Ahmet Edip Başaran'ın İzinsiz Gösteri (Profil Yayıncılık) Serkan Işın'ın Ve De Ki (Ebabil Yayınları), Said Yavuz'un Yürüyüş Atlası (Profil Yayıncılık), Emel Özkan'ın Yolda Anlatırım (Profil Yayıncılık) bu senenin belleğimde kalan şiir kitapları oldu. Ayrıca Cevat Akkanat'ın hazırladığı Darbeye Direnen Şiirler - 15 Temmuz Direniş Şiirleri Antolojisi yıl içinde yayınlandı.



Araştırma/İnceleme/Eleştiri






Yücel Kayıran'ın Şiirimin Çeyrek Yüzyılı (Yapı Kredi Yayınları), Hayriye Ünal'ın Başkasının Sınırlarında Şair (Hece Yayınları), Mehmet Narlı'nın Öykü Burcu (İz Yayıncılık), Cemal Şakar'ın Hasan Aycın'ın Çizgi'si (İz Yayıncılık), Ülkü Uluırmak'ın Edip'in Lastik Topu (Yapı Kredi Yayınları), Murat Erol'un Yerlilik Düşüncesi (Profil Yayınları), Cemal Şakar'ın Edebiyat Ne Söyler? (İz Yayıncılık), Abdullah Harmancı'nın Yazının Yükü (İz Yayıncılık), Celal Soydan'ın İkbâl'e Dair (Hece Yayınları), Hüseyin Yayman'ın Türkiye'de Devlet Reformu ve Başkanlık Sistemi (Doğan Kitap), Enver Gülşen'in Sinemanın Kökleri- Anlam Arayışında Sanat ve Sinema (İnsan Yayınları), Ali Emre'nin Şiirimizde Ortadoğu (Temmuz Kitap), Hüseyin Su'nun Hikâye Anlatıcısı (Şule Yayınları), Münir Tireli'nin Cem Karaca ve Die Kanaken (Atlas Yayınları) Ali Bardakoğlu'nun İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme (Kuramer Yayınları), Mustafa Özel'in Stratejik Liderlik (Küre Yayınları), Nazife Şişman'ın Dijital Çağda Müslüman Olmak (İnsan Yayınları) bu türde ilk akla gelen kitaplar oldu. Murat Erol'un Yerlilik Düşüncesi, yazarın uzun süredir, neredeyse kimsenin dile getirmediği dönemlerde bile kafa yorduğu, kalem oynattığı “yerlilik” düşüncesi etrafında ördüğü kitabı derinlikli gözlemler ve doyurucu tespitler içeriyordu.



Gezi/Anı






Bu türde, Ahmet Davutoğlu'nun Medeniyetler ve Şehirler adlı şehir/gezi kitabı (Küre Yayınları) oldukça önemli bir kitaptı. Akif Emre'nin Çizgisiz Defter (Büyüyenay Yayınları), yılın dikkat çekici şehir yazıları toplamıydı. Faruk Uysal'ın Taşkent Defteri (Hece Yayınları) adlı gezi kitabı oldukça başarılı bir kitaptı. Sadık Yalsızuçanlar'ın Profil Yayınları'nca yayınlanan Başçarşı'da Karşılaşmak, Ömer Çaha'nın Seyyah ve Derviş (Cümle Yayınları) , Orhan Okay'ın Bir Başka Paris (Dergah Yayınları) Arif Dülger'in Günlerin İçinden-Bir şairin Seyapat Notları (Çizgi Kitabevi) anılması gereken kitaplar. Şule Yayınları'nca yayınlanan Sare Çizmecioğlu'nun Ayın Parlak Zamanı (Hatıra) ve Refik Durbaş'ın anı kitabı Şiirin Gizli Tarihi (Doğan Kitap) önemli tanıklıklar içeriyordu.



2016'da öykü


İlgim, çabam ve tercihlerim nedeniyle 2016'da iyi izlediğimi düşündüğüm tür öykü oldu. Yayınlanmış öykü kitaplarının büyük çoğunluğunu okudum. Bütün bunlardan bir özet yapmam gerekirse şunları söyleyebilirim: 2016'da oldukça zengin, çok farklı kanallardan akan, çok sesli bir öykü anlayışının sergilendiğini gördük. Hem tema olarak hem de anlatım biçimi olarak tek bir yaklaşımın ağırlığı yoktu. Tema olarak: duygu ağırlıklı öyküler yanında düşünce ağırlıklı öyküler de; bireysel temalı öyküler yanında toplumsal temalı öyküler de yazıldı. İktidarlar, modernizm ve yerleşik anlayışlar eleştirilirken, ülkenin yaşadığı toplumsal, siyasal olaylar, bireysel acılar öykülerde işlendi. Biçim olarak ise; gerçekçi öyküler de, gerçeküstü öyküler de; fantastik öyküler de postmodern öyküler de; bilinç akışı öyküleri de sade/yalın öyküler de; rüya öyküler de fotoğrafik öyküler de; sembolik yaklaşımlı öyküler de soyutlama yaklaşımlı öyküler de görüldü. Aşk, ezilen kadınlar, iktidar-birey ilişkileri, yoksullar, çocukluk, savaş, dini değerlerden kopuş, cinsellik geçtiğimiz yılın öykülerinde en çok işlenen temalar oldu. Bunlardan öne çıkan tema aşk olgusuydu. Pek çok öykücü aşkı çeşitli açılardan yorumladı, hikâye etti.







Sonuç olarak 2016'da, her inançta, her kuşakta, her anlayışta iyi öykücü olduğunu bir kez daha gördük. Genellemeler yanıltıcı. 2016'nın dikkat çekici öykü kitaplarını şöyle sıralayabiliriz: Mustafa Kutlu'nun İyiler Ölmez (Dergâh Yayınları), Özcan Karabulut'un Muhteşem Tutkuların Bir Sonraki Saati (Can Yayınları), Cemal Şakar'ın Kara (İz Yayıncılık), Yekta Kopan'ın Sakın Oraya Gitme (Can Yayınları), Ahmet Büke'nin Gizli Sevenler Cemiyeti (on8 Yayınları), Yıldız Ramazanoğlu'nun Bu Sefer Lila olsun Saçların (Kapı Yayınları), Jale Sancak'ın Belki Yarın (Hep Kitap), Abdullah Harmancı'nın Melek Kayıtları (İz Yayıncılık), Güray Süngü'nün Vicdan Sızlar (İz Yayıncılık), Fadime Uslu'nun Yüzen Fazlalıklar (Can Yayınları), Sibel Eraslan'ın Babam İçin Beyaz Bir Kuğu (Timaş Yayınları), Nazlı Karabıyıkoğlu'nun Hayvanların Tarafı (Everest Yayınları), Doğukan İşler'in Rüya Kadar (İz Yayıncılık), Pelin Buzluk'un En Eski Yüz (İletişim Yayınları), Zeynep Hicret'in Çolak Hattat (Hece Yayınları), Nurcan Toprak'ın Depresyon Hırkası (Dergâh Yayınları) Mehmet Kahraman'ın Işıklar Açık Kalsın (Hece Yayınları), Mustafa Orman'ın Derdin İncinmesin (Everest Yayınları), Sedat Demir'in Küçük Paris Fena Öksürüyor (Dedalus Yayınları), Bünyamin Demirci'nin Yeraltı Bulutları (Şule Yayınları), Berna Durmaz'ın Karayel Üşümesi (Can Yayınları), İsmail Özen'in Babamın Şarkısı (Profil Yayınları), Betül Nurata'nın Yüzümü Tanı (Profil Yayınları), Senem Gezeroğlu'nun Zaman Dursun İstedim (İz Yayıncılık) yılın en iyi öykü kitaplarındandı.


Her yıl bir öykü kitabı yayımlanan Mustafa Kutlu'nun 2016'da yayınlanan kitabı İyiler Ölmez, Kutlu'nun genel öykü çizgisindeki tüm özellikleri yansıtan bir yapı içerir. Kutlu'nun 27. öykü kitabı olan İyiler Ölmez yine yoksulluk, iyilikler, merhamet kavramı etrafında oluşur. Kutlu öykülerde, insanın içindeki iyilik arzusunun bir şekilde herhangi bir olayda ortaya çıktığını ve bunun da insanlar tarafından unutulmadığını örnekler. İyi insanlar toplumda gösterişsiz bir şekilde, perde arkasında yer alır, devletin yapmadığını yapmak üzere harekete geçerler. Biçimsel anlamda ise İyiler Ölmez, sadelik, yalınlıkla oluşturulur. Kutlu son kitaplarında olduğu gibi bu kitapta da daha çok anlatılan konu üzerinde yoğunlaşıp meselesini hikâye eder.



Klasikler geri döndü





Geçen yıla damgasını vuran en önemli çalışmalardan birisi İstanbul›un Antik Çağ›daki ilk yerleşimlerden günümüze kadar “şehir» oluşunu merkeze alarak anlatan Antik Çağ'dan 21. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi adlı 10 ciltlik çalışma oldu. İBB Kültür A.Ş. ve İSAM işbirliğiyle gerçekleştirilen proje uzun yılların emeği olarak hayata geçirildi. Yine Mustafa Cambaz'ın Anadolu'yu karış karış gezerek hazırladığı Ulucamiler alanında ilk ve tek kitap olarak yerini aldı. Milli Eğitim Bakanlığı “2023 Yayın Dizisi'' adı altında önemli bir projeyi hayata geçirdi. Dünden bugüne bakanlığın çıkardığı 800 Türk, Dünya ve İslam klasiklerinnin tıpkı basımı yeniden yapılacağı müjdesi verildi ve geçen yıl ilk 18 kitap okurla buluştu. Öte yandan dil bilimci Yaşar Çağbayır'ın daha önce Ötüken Yayınları arasında beş cilt olarak çıkan Büyük Türkçe Sözlük kitabı TİKA'nın katkılarıyla 70 bin kelime daha eklenerek 10 ciltte tamamlandı ve alanındaki en kapsamlı çalışma ortaya çıkmış oldu.







Diğer kitaplara gelince…Ahmet Özalp'in Aşk Gölünde Yüzen Canlar (Büyüyenay Yayınları) adıyla hazırladığı üç ciltlik eser, tarihimizdeki klasik aşk hikâyelerini bir araya getiriyordu. Mehmed Ali Aynî'nin Fransızca olarak kaleme aldığı, 1938'de Paris'te yayımlanan İslâmın Büyük Velisi Abdülkadir Geylânî isimli biyografisi, İbrahim Zeyd Gerçik'in İstanbul Medeniyetler Başkenti ve Yalçın Çetinkaya'nın Müziği Düşünmek yine Büyüyenay Yayınları'nca yayınlanan yılın ilginç kitapları arasındaydı.


İz Yayınları'ndan çıkan, Güray Süngü ile Aykut Ertuğrul'un hazırladığı, Korkut Ata Ne Söyledi, on iki yazarın Dede Korkut Hikâyelerinden birer hikâyeyi kendi öykü anlayışına göre yeniden yorumlamasıyla oluşuyor. Fahrettin Gün'ün Beyan Yayınları'ndan çıkan Babanzâde Ahmed Nâim Hayatı Eserleri yılın diğer önemli kitaplarından biriydi. Yılın sürprizi de Dergâh'tan bir Ahmet Hamdi Tanpınar kitabı oldu: Hep Aynı Boşluk. Tanpınar'la ilgili bir başka önemli kitap ise geçen yıl kaybettiğimiz kıymetli yazar akademisyen Nurettin Albayrak'a aitti: Tanpınar'ın Türküleri (Kapı Yayınları). Dergâh Yayınları'ndan çıkan iki kitap özellikle anılmaya değer. Fatih M. Şeker'in Türk Dikkati ve Ahmet Bican Ercilasun'un, Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları…



Dünya Edebiyatı






2016'da yayınevleri oldukça nitelikli çeviri kitaplar bastılar. İlk göze çarpanlar şunlar oldu.


Katherina Mansfield''in Cümle Yayınları'nca yayınlanan Seçme Mektuplar'ı yılın en önemli kitaplarından biriydi. Bu mektuplardan Katherina Mansfield'ın öykü anlayışını, büyük yazarlarla dostluğunu ve kavgalarını, dünya, insanlık hakkındaki görüşlerini öğreniriz. Özellikle öykülerin doğum anlarını, yazarın öyküde neler yapmak istediğini, edebiyat mücadelesini apaçık görürüz.


Geçtiğimiz yıl, ardı ardına Jack London öyküleri yayınlanmaya başlandı. Can Yayınları Meksikalı, Kırmızı Kedi Yayınları Midas'ın Müritleri'ni, Alfa Yayınları ise bir dizi Jack London öyküleri yayınladı. Aslında Jack London pek çok yazar gibi daha çok romanlarıyla tanınmış olsa da, iki yüze yakın öykü yazmış, öykü türünün nitelikli ürünlerini vermiş aynı zamanda iyi bir öykücüdür. 2016'da Jack London âdeta yeniden keşfedildi.







2016'da iki büyük edebiyatçının iki önemli gezi kitabı yayınlandı. Biri John Dos Passos'un İletişim Yayınları'ndan çıkan Doğu Ekspresi, diğeri ise Gabriel García Márquez'in Can Yayınları'ndan çıkan Doğu Avrupa'da Yolculuk kitabı. Kitaplar bir gezi kitabında bulunması gereken pek çok bilgiyi içermekle birlikte klasik bir gezi rehberi kitabı değil, coğrafi yerler yanında, edebî okumalar, tarihsel göndermeler ve hikâyeler içerirler.


Borges'in hazırladığı Babil Kitaplığı serisi yeniden yayınlanmaya başlandı. Kırmızı Kedi Yayınevi'nden çıkacak kitapların ilk serisi yayınlandı. Borges'in dünya edebiyatından seçtiği yirmi sekiz kitap ve kendinden seçtiği iki kitapla birlikte otuz kitaptan oluşan seri, özellikle Borges'in dünyasına yakınlık duyan, fantastik, gerçeküstü edebiyatı seven okurlar için oldukça kıymetli.


Türkçede Bonzai, Eve Dönmenin Yolları ve Ağaçların Özel Hayatı romanlarıyla tanınan yazar'ın 2016'da Belgelerim adlı öykü kitabı yayınlandı. Alejandro Zambra öykülerinde yenilikçi bir edebiyatçısı kimliği de sergiliyor.



Mehmet Hakkı Suçin'in Nizar Kabbani'den çevirdiği Aşkın Kitabı yılın konuşulan kitaplarından biriydi. Erdem Yayınları'nca yayınlanan Uzma Asam Khan'ın Benden Öte ve Dergâh Yayınları'nca yayınlanan Ada Sharr'ın Heidegger'in Kulubesi dikkat çekici kitaplardandı.



Yılın önemli çeviri olaylarından biri bir biyografik eserdi. Joseph Frank'ın Dostoyevski- Çağının Bir Yazarı Everest Yayınları'nca yayınlandı. Yaklaşık 1000 sayfalık kitap dünyada en iyi Dostoyevski biyografisi olarak biliniyor. Mihail M. Bahtin'in Söylem Türleri ve Tim Parks'ın Ben Buradan Okuyorum, Metis Yayınları'nca yayınlandı. Umberto Eco'nun Can Yayınları'nca yayınlanan Edebiyata Dair, Sel Yayınları'nca yayınlanan Tzvetan Todorov'un Ya Sanat Ya Hayat ve Notos Yayınları'nca yayınlanan Andrew Bennet-Nicholas Royle'un Şu Edebiyat Denen Şey de dikkate değer kitaplarındandı. Yüz Yayınları üç önemli öykü kitabı yayınladı: Grace Paley'in İnsana Hiç Rahat Yok Kendinden, Henrietta Rose-İnnes'in Hep Eve, Mavis Gallant'ın Paris Öyküleri… Carl Gustav Jung'ın Kaknüs Yayınları arasında çıkan Kırmızı Kitap 2016'nın atlanmaması gereken kitaplarındandı. Yine Sophie Laffite'nin Tolstoy ve Çağdaşları'nı (Alfa Yayınları), Richard Ellmann'ın Dört Dublinli (Alfa Yayıncılık) diğer kayda değer kitaplardı.


Bunlar 2106'da tespit edebildiklerim. Kim bilir burada anmadığım nice güzel, değerli kitaplar yayınlandı…



Roman






Romanda yılın sürprizi hiç şüphesiz Orhan Pamuk'un yeni romanıydı. Bunun yanında çok fazla popüler roman yayınlandı. Edebiyatın hiçbir zaman kaydetmeyeceği bu romanlar türün en çok satanlarıydı. Yılın en çok konuşulan, ses getiren romanı ise Hasan Ali Toptaş'ın Kuşlar Yasına Gider oldu. Orhan Pamuk'un Kırmızı Saçlı Kadın (Yapı Kredi Yayınları), Hasan Ali Toptaş'ın Kuşlar Yasına Gider (İletişim Yayınları), Murat Gülsoy'un Yalnızlar İçin Çok Özel Bir Hizmet (Can Yayınları), Kemal Varol'un Ucunda Ölüm Var (İletişim Yayınları), Selçuk Orhan'ın Güzel (Doğan Kitap), Cihan Aktaş'ın Şirin'in Düğünü (İz Yayıncılık), Murat Uyurkulak'ın Merhume (April Yayıncılık), Barış Bıçakçı'nın Seyrek Yağmur (İletişim Yayınları), Tayfun Pirselimoğlu'nun Berber (İletişim Yayınları), Güray Süngü'nün İnsanın Acayip Kısa Tarihi (Dedalus Yayınları), Ayşegül Genç'in Kuğu Boynu (İz Yayıncılık), Pınar Kür'ün Sadık Bey (Can Yayınları), Ayşe Ünüvar'ın Bekleyiş (Okur Kitaplığı) yılın iyi romanları olarak öne çıktılar.





#Edebiyat
#Roman
#Hikaye
#Kasikler
7 yıl önce