|

Dünden bugüne 'kadın tartışmaları'

'Osmanlı Kadınının Yükselişi (1908-1918)' adlı kitabı kaleme alan Prof.Dr. Şefika Kurnaz, Tanzimat'la birlikte başlayan kadın hakları tartışmalarını Meşrutiyet döneminde yayınlanan kadın dergi ve gazeteleri üzerinden irdeliyor.

Zeynep Zelan
00:00 - 16/09/2013 Pazartesi
Güncelleme: 14:18 - 16/09/2013 Pazartesi
Yeni Şafak
Dünden bugüne 'kadın tartışmaları'
Dünden bugüne 'kadın tartışmaları'

Kadın hakları konusundaki tartışmalar geçmişten bugüne halen devam ediyor. Kadınların toplumdaki yeri, siyaset, çalışma hayatı ve gündelik hayat içerisindeki konumu anayasadaki değişiklikler ve toplumun algısı ile gelişse de bu konuda yapılan tartışmalar sürüyor. Yazar Prof. Dr. Şefika Kurnaz bu tartışmaların Osmanlı devletinin Batı ile her alanda uyumlu olmaya çalıştığı Tanzimat dönemiyle başladığını ifade ediyor. Dönemin aydınları kadının toplum içindeki yerini tartışırken daha çok şehirlerdeki kadınlar üzerinde yoğunlaştıklarını, onu toplum içinde işe yarar hale getirmenin yollarını aradıklarını söylüyor. Kurnaz bu tartışmaların başlangıç noktasında en kritik dönemi 'Osmanlı Kadınının Yükselişi (1908-1918)' başlıkla çalışmasıyla mercek altına alıyor.

Kitap, Tanzimat'la başlayan kadın haklarıyla ilgili gelişmelerin Meşrutiyet döneminde kazandığı çok yönlü zenginliği gözler önüne seriyor. Meşrutiyet dönemi kadın hareketinin bütün boyutlarına birinci kaynaklara dayanarak ayrıntılı olarak bakıldığında Meşrutiyet'in Cumhuriyet'e nasıl bir deneyim ve birikim aktardığı açıkça görülüyor.

Osmanlı'da Meşrutiyet Dönemi kadın çalışmalarında çok önemli bir yer tutsa da bugüne kadar konu ile ilgili detaylı bir çalışma yoktu. Yazar Şefika Kurnaz bu dönem başlayan kadınların eğitimi konusunda atılan adımları, hukuk alanındaki iyileştirmeleri, çalışma hayatındaki gelişmeleri, kadın gazete ve dergilerini, dernek faaliyetlerini, aydınların kadınlarla ilgili görüşlerini ve tartışmaları dönemin aydınları, gazete ve dergileri ile kadın etkinlikleri çerçevesinde detaylı biçimde ele alıyor.

KAYNAK OLARAK DERGİLER

Yazar çalışmasında Meşrutiyet döneminde yayınlanan kadın gazete ve dergilerinden çokça yararlanmış. Alem-i Nisvan, Bilgi Yurdu, Genç Kadın, Hanımlar Alemi, hanımlara Mahsus Gazete, Türk Kadını vb. 2000'e yakın süreli yayının büyük bir kısmı tek tek taranmış.

Kurnaz, kitabın ilk bölümünde Meşrutiyet döneminin siyasal yapısı mercek altına alınarak kadınlarla ilgili problemler üzerine çalışmalar yapan aydınların düşüncelerine yer vermiş. Batıcı, Türkçü ve İslamcı aydınların görüşleri ışığında gelenek, kadının eğitimi, aile, tesettür, sosyal yaşam, çalışma hayatı ve siyaset gibi konularda kadınlarla ilgili tartışmaları incelemiş. Örneğin kadın hakları konusundaki en temel tartışma konularından birini oluşturan feminizm konusunda dönemin farklı görüşteki aydınları tarafından farklı görüşler ileri sürülmekteydi. 'Bunlardan Batıcılar, geneldi konuyla ilgili tartışmaları başlatan grup olarak görülmektedir. Onlar mevcut şartlardan memnun değillerdir; Batıyı örnek almak istemektedirler. İslamcılar, bu tavır karşısında İslamiyet'i ve gelenekleri savunma çabası içine girmişlerdir. Türkçüler ise, bu iki grubun fikirlerini göz ardı etmeden, eski Türk geleneklerine dayanarak adeta kendi kültürünü yeniden keşfetmeye çalışmaktadırlar. Bunu yaparken de ne Batı medeniyetinden, ne de İslami inançlarından vazgeçmektedirler.'

Kitabın ikinci bölümü ise Meşrutiyet döneminde siyasal iktidarın kadına yönelik hukuki ve siyasi uygulamalarına ayrılmış. Bu bölümde Türk kadınına eğitim imkanlarının Tanzimat'la tanındığını, II. Abdülhamit zamanında kızlara yönelik okulların sayısının hızla arttığını öğreniyoruz. Bu okulların kalitesinin düşüklüğünden yakınan dönemin aydınları bu konuda da eğitimlerin hangi amaçla, nereye kadar ve hangi programla verilmesi gerektiğini tartışmışlar. Kitabın bu bölümünde o dönemde var olan tüm kızlara yönelik okullar tek tek detaylı bir şekilde ele alınmış. Bu bölümün dikkat çeken noktalarından biri çalışma hayatı içerisinde Osmanlı kadının yer alışı. Daha önceleri dar bir alanda, ekonomik hayatta yer alan kadınlar hastaneler, hükümet daireleri, fabrikalar, ticarethaneler, bankalar ve daha pek çok alanda faaliyet göstermeye başlamışlar. Yazarın belirttiğine göre hükümetin desteği de bu gelişmeleri kolaylaştırmış. Enver paşa, İslam Kadınlarını Çalıştırma Cemiyeti'nin kuruluşuna önderlik etmiş, Cemal Paşa da Anadolu'da 'amele taburları' kurdurmuş.

KADINA DUYULAN İHTİYAÇ

Kitabın son bölümünde ise Meşrutiyet'in getirdiği özgürlük ortamının kadın dergileri ve derneklerine etkisi incelenmiş. Yazar Şefika Kurnaz, dönemin Batıcı ve Türkçü kadın dergilerini detaylı bir şekilde mercek altına almış. Dergilerde Meşrutiyet dönemi kadınlarının hayata bakış açısı ve geçirdikleri değişim açık bir şekilde görülebilmektedir. Kadınların siyasetteki yerinden eğitim sorununa, annelik meselelerinden giyim tarzlarına kadar birçok konu bu dergilerde tartışılmış. Yazar son olarak kadınların savaş sonrası dönemde kurdukları dernekler vasıtasıyla neler yaptıklarını gün yüzüne çıkarmış. 'Felaketler karşısında vatan aşkıyla hizmet etmek isteyen kadın dernekleri hızla organize olmuşlar, yardım toplayarak, kadınları eğiterek, asker, göçmen, yetim birçok ihtiyaç sahibinin imdadına koşmuşlardır. Bu gelişmeler, kadınlara duyulan ihtiyacı artırmış, kadın dernekleri aracılığıyla kadınların çeşitli iş yerlerine gitmeleri kolaylaşmıştır… Kadın dernekleri ve yayın organları bu amaca yönelik çalışmalar yapmışlardır. Kız okullarına maddi destek sağlamak, yeni okullar açmak, yayın organları aracılığıyla kadınların kültür düzeyini yükseltmeye çalışmak bu faaliyetlerin başında gelmektedir.'

Kitapta yer alan hayatın her alanında yer alan hukuki ve güncel meseleler yazarın belirttiği gibi daha uzun yıllar tartışılacak gibi görünmektedir. 'Osmanlı Kadınının Yükselişi (1908-1918)' Osmanlı dönemi kadın çalışmaları konusunda oldukça detaylı ve titiz hazırlanmış kaynak bir kitap niteliğinde ilgili araştırmacılara tavsiye edilir.

Kitabın Künyesi:

Osmanlı Kadınının Yükselişi

Şefika Kurnaz

Ötüken Yayınları

Mayıs 2013

375 sayfa

11 yıl önce