|

'Mesut Köy'den köy enstitülerine bir aydın potresi : Ethem Nejat

Mehmet Salih Erkek tarafından kaleme alınan Bir Meşrutiyet Aydını Ethem Nejat adlı kitap, "Batı karşısındaki yenilgimizin sebebi nedir?" etrafında etraflı düşünmeler gerçekleştiren Ethem Nejat'ın meseleyi köyün ve köylünün etrafında değerlendiren çalışmalarına ışık tutuyor.

Atilla Mülayim
00:00 - 19/12/2012 Çarşamba
Güncelleme: 16:56 - 19/12/2012 Çarşamba
Yeni Şafak
'Mesut Köy'den köy enstitülerine bir aydın potresi
'Mesut Köy'den köy enstitülerine bir aydın potresi

Olağanüstü sayılmayacak insanların biyografileri, eğer yeterli zenginlikte belgelerle desteklenmişse, geçmişin o biyografi yazılmazsa karanlıkta kalacak bir yönüne ışık tutabilir. John Tosh, Tarihin Peşinde adlı kitabında vurguladığı gibi kahramanın içinden çıktığı dönemin özelliklerini ve şartlarını sahih şekilde kavramak, o kişinin yaptıklarını doğru anlamayı sağlar. Tarih, şahısları konuşturduğumuz sürece kendisinden faydalandığımız bir ilimdir.

Bazı dönemlerin net olarak anlaşılmaması günümüze kadar tevarüs eden sorunların doğru tespit edilememesinden kaynaklanmaktadır.

Son dönemde hatırat kitaplarının birbiri ardına yayınlanması dönemine ışık tutması açısından son derece önemli kaynaklardır. Tabi karşılaştırmalı okunduğunda bu verim daha net olarak görülecektir. Biyografi çalışmaları da hatırat kitapları gibi son dönemde artan bir hızla yayınlanmaya devam ediyor.

Mehmet Salih Erkek tarafından kaleme alınan Bir Meşrutiyet Aydını Ethem Nejat adlı kitap, şimdiye kadar üzerine hiçbir çalışma yapılmamış bir aydınımızı ele alması bakımından hayli önemli. Yayınladığı kitaplarla niteliğinden hiçbir ödün vermeyen Kitap Yayınevi, yine ismi pek duyulmamış bir şahsiyeti Türk kültür tarihine tanıtarak önemli bir işlevi yerine getiriyor.Yayınladığı kitaplarla niteliğinden hiçbir ödün vermeyen Kitap Yayınevi, yine ismi pek duyulmamış bir şahsiyeti Türk kültür tarihine tanıtarak önemli bir işlevi yerine getiriyor.

Bu devlet nasıl kurtulur? Bütün aydınlar gibi Ethem Nejat'ta bu soruya doğru ve anlamlı bir cevap bulmak için uğraş vermiş bir düşünce adamımızdır. Artık klasikleşen bu soruya verilebilecek cevaplar, aydınımızın meseleleri ele alış biçiminden, siyasi duruşuna kadar bir çok yönünü açıkça ortaya koymuştur.

Kitapta Ethem Nejat'ın hayatının yanında eğitim alanındaki görüşleri incelenmiş. Türk kültür hayatının temelli sorularından biri olan "Batı karşısındaki yenilgimizin sebebi nedir?" etrafında etraflı düşünmeler gerçekleştiren Ethem Nejat, burada meseleyi Osmanlı iktisadi sisteminin temelini oluşturan ve Cumhuriyet döneminde de merkezdeki yerini koruyan köye ve köylüye getirir. Köyün ve köylünün bir çok sorunu vardır. Bunlar halledilmeden, Türkiye'nin geleceği çok da parlak olamaz. Bu açıdan Nejat, köylümüzü modern araçlarla donatıp, üretime katılması ve eğitim sisteminin reforma tabi tutulup çocuklara verdiğimiz eğitimin niteliğinin artırılması gerektiğini savunur.

Mesut Köy'den Mesudiye'ye

Ethem Nejat'ın eğitim konusundaki fikirleri dönemi itibariyle oldukça yeni ve mesaj yüklüdür. Öyle ki Nejat'ın fikirlerinden bugün bile yararlanabiliriz. Çünkü onun eğitime yaklaşımı geleneksel ya da modern tekniklerin ötesinde insan doğasıyla ilgili. Çocukların bir okula tıkılıp ders görmesinin doğru olmadığını, temiz havada kırlarda derslerin yapılması gerektiğini savunan Nejat doğanın çocukların zihinlerinin daha iyi işlemesine ve vücutlarının sağlam bir yapıya kavuşmasına yardımcı olacağını belirtir.

Cumhuriyet dönemi eğitim politikasında etkileri görülen Ethem Nejat'ın en ilginç projesi ise Bülent Ecevit'in ölene kadar hülyalarını süsleyen köy - kent ya da Mesut Köy. Bazı yazarlar tarafından bir ütopya olarak görülen Mesut Köy projesi Nejat'ın, ziraatta kalkınmanın yolunun köylünün eğitilmesinden geçtiği fikrinden hareket eder.

Hayatının bir kısmını değişik ülkelerde geçiren Nejat, orada gördüğü köylerle Anadolu insanının içler açısı durumu hakkında kıyaslamalarda bulunur ve eski usulle yapılan ziraatın köylüye ve ülkemize katkı sağlamayacağını düşünür. Mesut köy aslında modern köy projesidir.

Ethem Nejat'ın Mesut Köy projesinde cami ve meydan merkeze yerleştirilir, diğer unsurlar bu yapının etrafında donatılarak yeni bir hayat alanı oluşturulur. Buna benzer bir tasarıyı Bülent Ecevit, Ordu'nun Mesudiye İlçesi'nde hayata geçirmeye çalışır ama ilgisizlik nedeniyle yapılanlar çürümeye terk edilir.

Köy enstitüleri ve TKP

Köy-kent projesini kuranların Ethem Nejat'tan haberi var mıydı? Yoksa tarihin bir cilvesi olarak, Ethem Nejat, Mesut Köyü'nün Ordu'nun Mesudiye ilçesinde kurulacağına dair 80 yıl öncesinden kehanette mi bulunmuştu?

Ethem Nejat, Türk kültür hayatı içinde renkli ve fakat ismi öne çıkmamış bir aydınımızdır. Nejat, Tek Parti iktidarının en önemli projelerinden Köy Enstitülerinin banisi olduğu gibi, izcilik teşkilatının öncüsü ve kurucularındandır.

Osmanlıcılık ideolojisinin içinden Türkçülüğe kayan Ethem Nejat 1918'de gittiği Almanya'da Spartakislerle karşılaşır ve sosyalist olur. Türkiye'ye döndüğünde Mustafa Suphi ile hareket etmeye başlar. Mustafa Suphi ve arkadaşlarının kurduğu Türkiye Komünist Partisi Genel Sekreterliği görevini, 1921'de hayata gözlerini kapayana kadar sürdürür.

Türkiye'de devlet arşivlerine ulaşım kolaylaştı. Teknik imkanlar arttı, bilgiye erişimde sınırlar iyice gevşedi. Böyle bir kültür atmosferi içinde Ethem Nejat biyografisi gibi incelemelerin sayısının artması gerekir. Sadece Türk fikir hayatının zenginleşmesi bakımından değil, siyaset ve fikir dünyasında bir şekilde yer almış ve unutulmuş kişilerin gündeme getirilmesi açısından da biyografilere ihtiyacımız var.

Bir Meşrutiyet Aydını Ethem Nejat

Mehmet Salih Erkek

Kitap Yayınevi

2012

337 sayfa


11 yıl önce