|

Metalaştırma ötekileştirme yabancılaşma

Hande Öğüt
00:00 - 2/05/2007 Çarşamba
Güncelleme: 17:18 - 2/07/2007 Pazartesi
Yeni Şafak
Metalaştırma ötekileştirme yabancılaşma
Metalaştırma ötekileştirme yabancılaşma

Kendisinin "cinleri kovma girişimi" olarak tanımladığı gotik bir roman olan Başka Sesler, Başka Odalar ile edebiyat dünyasına çarpıcı ve şaşırtıcı bir giriş yaptı 1948 yılında Truman Capote. Yayımlanan bu ilk romanıyla yenilikçi üslubu, ayrıksı betimlemeleri ve ilginç karakterleriyle edebiyat dünyasına yeni bir soluk getireceğinin, farklı tarzı ve güçlü kalemiyle 20. yüzyıl edebiyatına damgasını vuracağının ipuçlarını vermişti genç yazar. 17 yaşında The New Yorker'da işe başlayıp birkaç yıl sonra The New Yorker'ın daimi yazarlarından biri olan ve "Miriam" adlı hikâyesiyle yazın evrenine girmiş olan Capote, ilk romanı Başka Sesler, Başka Odalar'ı yayımladığında 24 yaşındadır. Kitap, kışkırtıcı içeriği ve yazarının bizzat hazırlattığı tartışmalı kapağıyla çokça konuşulur; Capote edebiyatı kadar imajıyla da görselleştirilen bir ikon haline gelir böylece yavaş yavaş.


GERÇEK KURMACA

Çağdaş Amerikan edebiyatının ve Güney geleneğinin en önemli yazarlarından Truman Capote, Truman Streckfus Persons ismiyle 1924'te New Orleans'ta doğar. Annesi tarafından Alabama'daki teyzelerinin himayesine bırakılarak pek çok büyük yazarın alamet-i farikası olan mutsuz bir çocuklukla taltif edilir. 1933 yılında, yeniden evlenen annesinin yanına New York'a gönderilir. Uyumsuzluğuyla kendini okuldan attırmayı başarır ve ömrü boyunca içinden çıkmayacağı eğlence hayatına girer Capote. 17 yaşında O'Henry Ödülü alan yazar, Başka Sesler, Başka Odalar'ın ardından Çimen Türküsü, Gece Ağacı, Tiffany'de Kahvaltı ve nihayetinde varoluşunu sarsan kült romanı Soğukkanlılıkla ile dünya literatürüne adeta çivilenir. O güne dek büyük kentin, modern yaşamın içine sıkışıp kalmış insanların yalnızlıklarını düşsel bir atmosferle anlatırken kullandığı sade dil; insani varoluşun, erdemin, suçun ve cezanın derinden sorgulanmasına davet eden bu romanıyla yankı uyandırır. 1960'ların yaramaz çocuğu Capote, hem analiz yapan, hem de dedektif kurgu roman gibi okunan Soğukkanlılıkla'yı (1966) yazmadan önce bir kavram oluşurur: "Faction". "Ortada fiction olarak dolaşan eserlerin büyük çoğunluğu, yazarların hayatlarındaki belirli 'fact'lere dayandığından aslında faction'dır." Kendi hayatındaki gerçeklerin izdüşümü üzerine kurguladığı öykülerinin yanı sıra Soğukkanlılıkla, El Oyması Tabutlar, Kabul Edilen Dualar ve Başka Sesler, Başka Odalar adlı olgu romanlarına da kendini yansıtan, hayatından damıtan Capote'nin yazarlığı, Güney geleneği çerçevesinde başlayan bir gazeteci üslubu, röntgencilik ve etrafında olup biteni kaydetmeye yönelik bir yazı tarzı üzerinden gelişir. 60'ların Amerikan yazınının "yeni" biçimleri, Lyotard'ın belirttiği gibi, "toplum"a dair birleştirici bir büyük anlatıya artık inanç duyulmayan bir arka plana yaslanılarak açıklanır. O zaman edebiyat, heterojen ve bulunamaz kabul edildiği sürece, edebi metnin hakikiliğine duyulan inancın yoğunluğunu genellikle meta-anlatılara duyulan bir inançsızlık takip eder. Kurmaca ile kurmaca olmayan arasındaki ayrım bulanıklaştıkça, 60 ve 70'lerin yeni Amerikan yazınına dair bir tartışmanın kurmaca olmayan eserleri de içermesi gerekir. Ancak edebiyat kuramcısı Mas'ud Zavarzade, Amerika'yı inanılır kılma mücadelesinde kurmaca yazarlarını, kurmaca olmayan düzyazı yazarlarıyla akraba ruhlar olarak konumlandırır.


MASUMİYETİN YİTİRİLİŞİ VE YABANCILAŞMA

Sınırları ihlal eden yazar, kültürün onu metalaştırma arzu ve ihtiyacı karşısında (Tiffany'de Kahvaltı, tam da bu meta fetişizmi üzerinedir), ırkçı, etnik ve cinsel ötekileştirmesi karşısında (Başka Sesler, Başka Odalar) canlı bir şey, sürekli dönüşüm potansiyeli taşıyan bir şey yaratır. Annesinin ölümünden sonra doğduğu günden beri hiç görmediği babasının yanına gönderilen Joel Knox'un öyküsü Başka Sesler, Başka Odalar'ı sürükleyen, kendisini birdenbire farklı bir ortamda, hiç tanımadığı fazlasıyla ilginç insanların yanında bulan bir delikanlının masumiyetini yitirme ve yetişkinlerin dünyasına adım atma öyküsüdür. Sonunda herkes gibi büyür Joel Knox, ancak terk edilmişliğin, yalnızlığın ve farklılığın damgasını vurduğu çocukluk ve gençlik döneminin izlerini tüm yaşamı boyunca taşıyacaktır.Capote'nin 50'lerde, Brooklyn'de bir apartmanın bodrum katında otururken yazdığı ve yakması isteğiyle terk ettiği romanı Yaz Çılgınlığı gibi Başka Sesler, Başka Odalar'da da gençlerin kaderlerinin, ırk ve etnik grup sınırları ile belirlendiği üzerinde özellikle durur Capote. Bir türlü yetişkinliğe erişememiş, "erişkinlik" törenlerinde kalakalmış kahramanları seçer bunun için kendine. Ne çocuk, ne ergen ne de yetişkin olunan on üç ve on altı yaşında olmaklığı saplantı haline getiren Capote'nin öykü kahramanlarında gerçek anlamda bir büyüme, bilinçlenme söz konusu değildir. Hep bir yarım kalmışlık ve eksiklik duygusunun verdiği hüzünle halelenir metinler... Yetişkin topluma geçişte "kendilik imgesi"ni bir türlü seçemeyip geçmişe bağımlı yaşayan bu çocuk kahramanlar, çaresizlik içinde "bir döneme" takılıp kalmıştır. Ve o ân içlerinde bulundukları bu geçirgen durumu muhafaza etmeye çalışırlar. İşte bu özelliğin yoğun olarak görüldüğü, büyümeyi konu eden "entwicklungsroman"ı Başka Sesler, Başka Odalar'ın 13 yaşındaki Joel'i, geçmişe kırgın, geleceğe umutsuz bir tedirgin dönemin arafında dondurulan, kavgalı geçmişlerinin yansıdığı çirkin ve sıradışı bedenlerini de kendileri için kabul edilemez kılan kahramanlarının en önemlisidir Capote'nin. Joel Harrison Knox, kız çocuklarına özgü bir sevecenlik ve yumuşaklıkla bezeli, gerçek bir oğlana uymayan bir görünüme sahiptir. Cinsel tercihini, çevresinde yüreklice sergileyen Capote, eserleri arasında yalnızca Başka Sesler, Başka Odalar'da bunu bilinç yüzeyine çıkarır. Salt edebi yetkinliğinden dolayı değil, eşcinsel öğeleri barındırması ve ataerkil düzeni alaşağı etmesi hasebiyle de oldukça ses getiren Başka Sesler, Başka Odalar, Capote'nin korku ve trajedi öğelerinden yalıtarak, yabancılaşmanın yıkıcı sonuçlarını gösterdiği önemli romanlarından biridir.


Başka Sesler, Başka Odalar

Truman Capote

Çev: Ülker İnce

Sel Yayıncılık, 2007

17 yıl önce