|

Sarayın güç simgesi: Resimli yazmalar

Emine Fetvacı'nın kaleme aldığı ve Yapı Kredi Yayınlarından çıkan 'Sarayın İmgeleri' isimli kitap, resimli yazmalardan hareketle Osmanlı'da güç simgelerini anlatıyor. Kitabın amacını Fetvacı; 'Osmanlı resim tarihlerinin üretim süreçleri, kullanım alanları, amaçları ve mesajlarını aydınlatmak' olarak ifade ediyor.

Atilla Mülayim
00:00 - 14/03/2013 Perşembe
Güncelleme: 11:26 - 13/03/2013 Çarşamba
Yeni Şafak
Sarayın güç simgesi: Resimli yazmalar
Sarayın güç simgesi: Resimli yazmalar

Tarihin incelenmesi sadece arşiv belgeleriyle, Kütüphane malzemeleriyle, yazılı ve sözlü kaynaklarla yapılmaz. Tarihi incelemenin ve onu anlamlı bir bütünlük içinde gerçeğe yakın bir değerlendirilmesinin yapılması, çok yönlülüğünü hakkıyla aktarabilmek için mezar taşlarından kitabelere, madalyalardan, paralara, heykellerden minyatürlere kadar birçok kaynağı taramakla, bu alanda söz sahibi olmakla mümkündür. Bunlar hakkında yapılacak nitelikli çalışmalar 'tarihimizi' anlamamıza ve doğru bir yere koymamıza yardımcı olacaktır.

OSMANLI KİMLİĞİNİN OLUŞUMU

Osmanlı kimliğinin oluşumunda çok çeşitli saikler kaynaklık etmiştir. Heath Lowry erken dönem Osmanlı kimliğiyle ilgili şu savı ileri sürer: '[Bu kimlik] ilk Osmanlı hükümdarlarının çok-dinli, çok-dilli, çok etnisiteli bir toplumda bir tür ortak kimlik oluşturma gereğinin farkına bilinçli ya da bilinçsiz biçimde varmasıyla doğdu. Aradan geçen zamanda ve birbirini izleyen dönem kuşakları boyunca, yerli halk din bakımından İslamlaştırıldı, dil bakımından Türkleştirildi ve kültürel bakımdan Osmanlılaştırıldı.'

Osmanlının kuruluşunda Anadolu tekli bir yapı değildi. Bu topraklar üzerinde yaşayan birçok farklı din, dil, ırktan insanı bünyesinde barındırıyordu. Osmanlı bu çoklu yapıyı zamanla kendi bünyesine katarak yeni bir devlet ve anlayışla 'emperyal' bir güç haline geldi.

Büyük bir devlet olmak sadece savaşlarla kendini göstermez. İç siyasi olaylarla kendi bütünlüğünü ve gücünü göstermeye bağlıdır. Yeni bir devletin kurulması ona atfedilecek yeni sanat ve mimari anlayışı da beraberinde getirir. Kimliğini sanat, edebiyat, mimari ve düşünce alanında yetkinleştirdiği ölçüde büyük bir devlet inşa edebilir.

Sosyal hayattaki değişim her toplumsal yapıyı etkilediği gibi saray içindeki farklı hiziplerin etkilenmesine de yol açtı. Şikâyet söylemi, saraydaki farklı hiziplerin yeni davranış biçimlerine itti. Saray siyaseti, yeni gelen kişilerle resimli yazma üretiminde bir patlama yaşanmasına sebep oldu. Yazma kitaplar padişahın görünme isteğini karşılamada büyük bir işleve sahip. Padişahın Saray erkânına ve tebaasına hitap etme arzusu yazma kitaplar üzerinden gerçekleştirilir oldu. Yazmalar bir propaganda aracı olarak kullanıldı.

Emine Fetvacı'nın kaleme aldığı ve Yapı Kredi Yayınlarından çıkan 'Sarayın İmgeleri' isimli kitap, resimli yazmalardan hareketle Osmanlı'da güç simgelerini anlatıyor. Kitabın amacını Fetvacı; 'Osmanlı resim tarihlerinin üretim süreçleri, kullanım alanları, amaçları ve mesajlarını aydınlatmak' olarak ortaya koyuyor.

Osmanlı saray kimliğinin oluşmasında önemli bir katkı sağlayan resimli yazmalar, 16 yüzyılın ikinci yarısında daha önce emsali görünmemiş bir düzeyde üretildi. Bu üretim saray içi güç dengelerini göstermesi açısından da itinalı bir şekilde okunması gerekir.

Osmanlı saraylı kesimi bu kitapları okuyup gözden geçirdiklerinde kendi camialarının idealize edilmiş görüntüsüyle karşılaşırlardı. Böylece kitaplar saraylıların sosyal hiyerarşide yerlerine ilişkin bilgileri pekiştirir ve sarayda eğitim alan kesimin yeni katıldıkları ve hakkında bilgi edinmeleri gereken camiayı tanıtırdı. Maria Subtelny'nin belirttiği bu kitapları 'kültürel özümsemenin araçları' olarak görülmesi gerekir.

Üretilen yazmalarda resmedilen Osmanlı hanedanına ilişkin anlatıların hepsi, padişah ve devlet işleriyle ilgili bilgiler sunar. Devlet yapısına ve saray hiyerarşisine ilişkin değişen değerlerin, yorumların izlenebileceği bir tarihi kaynak hüviyetindedir. Padişahın değişen siyasal söylemi, tebaasına yaklaşımını bu resimlerden okuyabiliriz.

ÖNE ÇIKMANIN BİR ARACI YAZMALAR

'Koca Sinan Paşa'nın Tarih-i feth-i Yemen'i yazdırması rakiplerine karşı bir öç alma girişimiydi. Osman Paşa Yemen'e yönelik müşterek seferin tam ortasında birliklerini geri çekerek, onu müşkül bir durumda bıraktı. Sinan Paşa'nın çevresinin tavsiyesi üzerine, Rumuzi'ye bütün başarıyı, hatta Osman Paşa'nın zaferlerini de kendine mal edecek şekilde Yemen fethinin tarihini yazdırdı. Ardından kitabı II. Selim'e' sunması resimli tarih yazmalarının güncel olaylara etkisinin bir örneğidir. Koca Sinan Paşa'nın gösterişli bir şekilde resmettirdiği Yemen fethi, onun siyasal etkisinin güçlenmesine sebep olurken saray ve rakip odaklara bir mesaj olması açısından önemlidir.

Kitap Osmanlı hayal gücünün zenginliğini görsel malzeme eşliğinde başarılı bir şekilde ortaya koyuyor.

Kitabın Künyesi:

Sarayın İmgeleri

Emine Fetvacı

Yapı Kredi Yayınları

2013

383 sayfa

11 yıl önce