Başbakan Erdoğan'ın bir tabuyu daha yıktığı taziye mesajı Ermeniler tarafından, Türkiye ve Ermenistan arasındaki normalleşmenin ilk adımları olarak yorumlandı. Türkiye Ermenileri Patrikliği, mesajın Türkiye karşıtlarına verilen en iyi cevap olduğu ve doğru değerlendirilmesi gerektiği belirtildi.
Hrant Dink'in kardeşi Orhan Dink, 'Açıklamayı çok önemsiyorum. Türkiye demokrasi inşa edecekse en temel taşlarından biri de budur. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı'nın böyle bir açıklama yapması, Türkiye'de yaşayan Ermeniler açısından, benim açımdan önemlidir. 'Gecikmiş' denilebilir ama önemli olan, bu ilk adımın atılmasıdır. Bu adım iki toplumun yavaş yavaş normalleşmesine doğru gitmeli' diyerek, Başbakan Erdoğan'ın yayımladığı mesajın önemini vurguladı.
Türkiye Ermeni Patrikliği'nden yapılan açıklamada, Türk-Ermeni ilişkilerinde yeni bir sayfa açıldığına işaret edildi. Taziye mesajını Türkiye ve Ermenistan halkları arasında tesis edilecek bir köprünün temel taşları olarak nitelendiren Patrikhane'nin açıklamasında, 'Başbakan Erdoğan'ın hayatlarını kaybeden Ermenilerin huzur içinde yatmaları dileklerine 'amin' diyoruz, iletilen taziyeyi sevgiyle kabul ediyoruz. Bu mesajın Türkiye karşıtlarınca da doğru değerlendirilmesi gereklidir' denildi.
Türkiye Ermenileri Patrikliği Patrik Genel Vekili Aram Ateşyan, Başbakan Erdoğan'ın yaptığı açıklamanın dünya ve Türkiye Ermenilerini memnun edeceğini kaydetti. Açıklamayı heyecan verici bulduğunu söyleyen Ateşyan, 'Açıklamayla ortaya konan yaklaşım acılarımıza su serpti. Açıklama Türkiye karşıtlarına verilen bir cevaptır. Patrikhanemiz ve şahsım adına memnuniyetimi bildiriyorum' dedi.
Başbakan'ın açıklamasını çözüm için atılmış cesur bir adım olarak nitelendiren Ermeni Patrikhanesi Ruhani Meclisi Başkanı Tatul Anuşyan da 'Mesajı ve içeriğini siyasi kaygılardan ve beklentilerden uzak ve samimi buldum. Sayın Başbakanımız nev-i şahsına münhasır tavrı ile çözüm beklemek yerine meydana inmiş ve çözüm üreten olmayı tercih ederek bu kanayan yarayı tedavi etmek yönünde çok önemli bir adım atmıştır' diye konuştu.
Gazeteci Etyen Mahçupyan, 'Demokrasi adına çok önemli bir adım. Özellikle devletin ezberini bozan bir adım. Toplumun gelmiş olduğu bir eşik hükümet tarafından da sahipleniliyor. Önümüzdeki dönemde yeni bir Türkiye'nin temellerinden biri daha bu adımla atılıyor. Dış basında olumlu yankı bulmaması mümkün değil. Önemli olan devamının gelmesi. Önemli olan diplomatik münasebetlerle yetinilmemesi. Toplumlar arası ilişkileri kurabilmek. Böyle olduğu takdirde bu iş devlet meselesi olmaktan çıkacaktır. Normalleşme kendi yolunda gidecektir' dedi.
Yeni Şafak Gazetesi yazarı Markar Esayan da Erdoğan'ın açıklamasının bir milat ve çok değerli olduğunu söyledi. Esayan, 'Türkiye'de resmi inkar tezinin sona erdiği gösteren, demokratikleşme sürecine uyan çok önemli bir aşama oldu. İnkarcı, ayrıştıran politikalara karşı önemli bir adım oldu. Türkiye, demokrasi hamlelerinde çok önemli bir psikolojik bariyer asılmış oldu. Çünkü yeni Türkiye'ye doğru yol alan ülkemizin, eski Türkiye'den kalma kalıplaşmış doğmaları kırması gerekiyor. Bu açıklamadan sonra Türkiye bundan sonra çok daha hızlı bir şekilde eski Türkiye ile bağlantılarını koparacaktır. Önemli bir yükü sırtımızdan attığımızı düşünüyorum' diye konuştu.
Emekli Büyükelçi Özdem Sanberk, Erdoğan'ın 1915 olaylarına ilişkin taziye mesajını 'Başbakan Erdoğan karşılıklı konuşarak ve birbirimizi dinleyerek sorunları çözebiliriz mesajı verdi' dedi. Böyle bir açıklamanın Türkiye devleti tarafından yapılmasını beklediğini dile getiren Sanberk, ASALA terör örgütünün katlettiği 40'a yakın diplomat arkadaşının bulunduğunu belirterek, '40 diplomat arkadaşımı kaybettim. Pek çoğunun cenaze merasiminde bulundum. 40 arkadaşını kaybetmiş biri olarak olaylara insani açıdan yaklaşılması gerektiğini umuyorum' diye konuştu.
Türkiye'nin devlet geleneğinde insani dil kullanımının var olduğuna işaret eden Sanberk, özellikle 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı'nda Ermeni vatandaşların acısının paylaşılmasının önemli olduğunu belirterek, devlet dilinde insani dil kullanılması geleneğinin yeniden canlandırılması gerektiğinin altını çizdi. Mesajın Türkiye'deki Ermenilere çok olumlu bir yansıması olduğunu aktaran Sanberk, 'Bu mesaj onların beklediği bir şeydi' dedi.
Eski Dışişleri Bakanlarından İlter Türkmen, açıklamayı dört başı mamur, empati ifade eden bir açıklama olarak değerlendirdi. Açıklamaya başta ABD olmak üzere AB'den olumlu tepkiler geldiğini ifade eden Türkmen, 'Bence Başbakan'ın açıklaması tam zamanında yapılmış oldukça isabetli bir açıklamadır. Açıklamayı diasporanın nasıl değerlendireceğini şimdiden kestirmek zordur. Ancak açıklama Türk-Ermeni ilişkilerinin düzelmesine katkı sağlayacaktır' dedi. Türkmen, daha önce bazı kuruluşların benzer açıklamalar yapmasına rağmen, barış mesajı yüklü değerlendirmenin Başbakan Erdoğan tarafından yapılmış olmasının büyük önemi olduğunu söyledi. Galatasaray Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Beril Dedeoğlu ise 'Bugüne kadar hep eleştirilen bir konuyu Başbakan çıkıp büyük bir cesaretle dile getirdi. Doğrusu gurur verici. Yetersiz olarak değerlendirenler çıkabilir. Olumlu bir adımdır' dedi.
Erdoğan'ın 1915 olaylarına ilişkin mesajını olumlu bulan dünya ülkeleri, atılan bu tarihi adımı memnuniyetle karşıladı. Erdoğan'ın mesajına başta ABD ve AB olmak üzere dünya ülkeleri olumlu açıklamalarla destek verdi. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Jen Psaki, 'Erdoğan'ın mesajını memnuniyetle karşıladıklarını ve iki toplum arasındaki uzlaşı sürecini ileriye götüreceğini umduklarını' söyledi. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ise twitter hesabından yaptığı açıklamada mesajı 'çarpıcı' bulduğunu ifade etti. Kerry, mesajında, 'Dualar ve düşünceler bugün Ermenilerle. Başbakan Erdoğan'ın çarpıcı açıklaması küresel ilkeleri teyit ediyor' değerlendirmesinde bulundu.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu de mesajı memnuniyetle karşıladı. AB Komisyonu'nun genişlemeden sorumlu üyesi Stefan Füle, 'Başbakan Erdoğan'ın açıklamasını memnuniyetle karşılıyorum. Barışma kilit AB değeridir. Bu ruha uygun adımların takip edeceğini umuyorum' ifadelerine yer verdi.
Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande 'Anlamlı bir söz ancak yeterli değil. ' dedi. Hollande ayrıca gelecek yıl Erivan'a giderek 100. yıl anma etkinliklerine katılacağını söyledi.
ABD Başkanı Barack Obama, 1915 olaylarının anıldığı 24 Nisan'a yönelik yaptığı yazılı açıklamada, 'soykırım' sözcüğünü kullanmayıp, geçen yıl olduğu gibi 'Büyük Felaket' anlamına gelen 'Meds Yeghern' ifadesini yineledi.
24 Nisan günü ile ilgili açıklamasında, 'Bugün Meds Yeghern'i anıyor ve 20. yüzyılın en kötü mezalimlerinden birinde can verenleri onurlandırıyoruz' diyen Obama, '99 yıl önce Osmanlı İmparatorluğu'nun son günlerinde 1,5 milyon Ermeni'nin katledildiğini ya da ölüm yürüyüşüne zorlandığını' belirtti.
Obama, bu insanların ölümlerinin ve acılarının yasını tuttuklarını belirterek, bu noktada onları anmak için dünya genelinde ve ABD'deki milyonlara katıldıklarını bildirdi. ABD Başkanı Obama, 'Bunu yaparken de insanlık tarihinin bu tür karanlık fasıllarının bir daha tekrarlanmamasına yönelik ortak taahhüdümüzü kendi kendimize hatırlattık' ifadesini kullandı.
ABD Başkanı Obama, 1915'te meydana gelen olaylara ilişkin bakışının değişmediğini ve bunu birçok kereler dile getirdiğini belirterek, 'gerçeklerin tam, dürüst ve adil biçimde kabul edilmesinin herkesin çıkarına' olduğunu bildirdi.
Başbakan Erdoğan'ın 1915 olaylarına ilişkin yayınladığı taziye mesajı, ABD ve Avrupa başta olmak üzere dünya basınında geniş yankı buldu.
AP haber ajansı, Erdoğan'ın açıklamasını 'Ermenilere yönelik eşi görülmemiş bir gönül alma mesajı' olarak yorumladı. Washington Post'ta da yer alan köşe yazısında, '1915 yılı olaylarının yıllarca Türkiye'de çok az konuşulduğu' ifade edilerek, bu açıdan Erdoğan'ın bu sözlerinin kayda değer bir durum olduğu belirtildi.
World Street Journal ise 'Erdoğan, Ermenilere bugüne dek eşi görülmemiş, uzlaştırıcı mesaj sundu' dedi. Reuters ise haberinde Erdoğan'ın 1915 yılı olaylarını 'insanlık dışı' olarak tanımladığını ve diğer Türk liderlere göre daha uzlaşmacı bir dil kullandığını yazdı. France 24 televizyonu, 'Yeteri kadar nadir rastlanılacak ve altı çizilmesi gereken bir bildiri' ifadesini kullandı. Fransız Europe-1 radyosu ise mesajı dinleyicilerine 'tarihte yeni bir sayfa' sözleriyle duyurdu.
Alman yayın kuruluşu Deutsche Welle, Başbakan Erdoğan'ın mesajı için 'Türkiye elini uzattı' yorumu işaret edilerek, 'sıra dışı bir jest' olduğu belirtildi. İngiliz Guardian ise 'Erdoğan konunun siyasi rant için kulanılmaması gerektiğini söyledi' dedi. Çin Şinhua ajansı, 'Türkiye Başbakanından Ermenilere taziye mesajı', İtalyan La Repubblica gazetesi ise 'Ankara'nın daha önce yapmadığı tarihi bir olay' olarak verdi. Vatikan'a yakınlığıyla bilinen Avvenire gazetesi de 'Benzeri görülmemiş, sembolik olarak çok güçlü bir jest olduğu' sözleriyle okuyucularına aktardı.
Başbakanlık'tan 1915 olaylarına ilişkin yapılan açıklama, Ermenistan'ı tatmin etmedi. Ermenistan Devlet Başkanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, 'Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıklaması soykırımın inkarının daha gelişmiş bir tezahürüdür' denildi. Metinde, 'Erdoğan'ın açıklamasında Türk propagandasının iyi bilinen tezleri yer alıyor. Bizler Türkiye'den aslında farklı bir şey bekliyoruz. Somut olarak bu politikayı hazırlayan ve uygulayanları ortaya koymak gerekiyor' denildi.
ABD'de yaşayan Türkler, Türkiye'nin Washington Büyükelçiliği önündeki kaldırımı 24 Nisan öncesinde Ermeni protestoculara bırakmamak için soğuk havaya rağmen nöbet tutmaya başladı. Önceki akşamdan itibaren büyükelçiliğin önüne gelen 30 civarında Türk vatandaşı, soğuk havaya rağmen kaldırımda beklemeye başladı.
