Demokratikleşme paketine gösterilen ilgi toplumdaki reform talebinin bir sonucu. Halk değişim istiyor. Reform sözcüğü günümüzde 1876'da ilan edilen Kanuni Esasi kadar heyecan uyandırıyor. Bu ilgi aynı zamanda toplumun evrensel ölçekte demokrasi talebinin de işareti. Paket, 12 Eylül 2010 Anayasa referandumunun devamı bir düzenleme. Ben paketi bürokratik cumhuriyetin demokratikleştirilmesi ve devlet karşısında bireyin güçlendirilmesi arayışı olarak görüyorum.
Paket, hükümetin 'sağcılaştığı, devletin diliyle konuşmaya başladığı, güvenlikçi politikalara yöneldiği, reformcu karakterini kaybettiği' eleştirilerine de sanırım topyekün bir cevap olacak. Burada dikkat çeken bir husus da 30 Eylül 2012 AK Parti kongesiniden tam bir yıl sonra hükümet o gün açıkladığı 'yeni siyasal manifestosunu' hayata geçirme çabasıdır. Türkiye tarihi bir anlamda askeri darbeler ve müdahaleler tarihidir. Türkiye tarihinin en kritik eşiklerinden birini geçiyor. Önümüzdeki on yılda demokrasi güçlendirilir ve istikrar korunursa muasır medeniyet hedefinde psikolojik eşik aşılacaktır.
AK Partinin de 2023 hedefine ulaşabilmesi için 'herkes için daha fazla demokrasi' vaadinde bulunması gerekiyor. On yılda ekonomide, imar faaliyetlerinde sağlanan başarının siyasal reformlara aktarılması lazım. Özgürlüklerin güvence altına alındığı bir Türkiye, bölgesel ve küresel güç olma yolunda hızla ilerleyecektir.
Ben AK Partinin 2002'den 2010 referandumuna kadar geçen süreyi 'restorasyon' dönemi olarak adlandırıyorum. Refarandumla, eski Türkiye geride kaldı ve yeni bir dönem başladı. Ancak yaşanan türbülanslar inşaanın gecikmesine sebep oldu. İnşaanın gecikmesinin iki nedeni var. Birincisi AK Partinin kendi döneminde oluşan yeni sosyolojiyi okuyamaması. İkincisi ise muktedirlerin yeni Türkiye'yi Tayyip Beye kurdurmak istememesinden kaynaklanıyor. Bugünkü demokrasi manifestosuyla birinci sorun aşılıyor ancak ikinci sorun devam edecektir.
Paketin içeriğinden çok sembolik değerine vurgu yapmak isterim. AK Parti hem çözüm sürecinin ilerlemesini sağlamak hem de Gezi parkıyla ortaya çıkan sancıları tolere edebilmek için yeniden kuruluş dönemi pratiğine dönüyor. Paket aynı zamanda Tayyip Beyin 2014 Cumhurbaşkanlığı kampanyasının da ilk adımı olacak. Son tahlilde ben ümitliyim. Tabi ki sorunlar olacaktır. Ancak burada önemli olan siyasi iradenin kararlılığıdır. Lenin'in Bolşevik devrimi öncesi 'Devrimin yolu Nevski caddesi kadar düz değildir' sözü var. Türkiye'nin demokratikleşmesinin de sancısız biçimde ilerlemesini beklemek iyimserlik olur.
Burada önemli olan başlıklardan çok on yıllık bir iktidarın daha fazla reform iradesini ortaya koymasıdır. Bence paketin olmazsa olmazı 'Türkiye'nin küresel ölçekte bir demokrasi' iradesinin beyanı olmalıdır. Demokratikleşme paketinin açıklanmasıyla AK Parti 'söylem üstünlüğünü' yeniden ele geçirecek ve seçimler öncesi önemli bir avantaj elde edecektir.
Demokratikleşme paketinin açıklanmadan önce çok konuşulup tartışılmasının temel nedeni; toplumda sanki paketin salt Kürtlerin taleplerine yanıt vermeye yönelik atılan bir adım olduğu şeklinde bir algının oluşmasıdır. Hal böyle olunca, demokratikleşme arayışları tıpkı askeri vesayetin sona erdirilmesine yönelik atılan adımlarda olduğu gibi, toplumsal ayrışmanın öznesi ve tarafların birbirlerine demokratikleşme üzerinden yüklenmelerine neden oldu. AK Parti, CHP, MHP ve BDP sürekli olarak kendilerinin demokratikleşmeye dair tahayyül ve projelerinin tek doğru olduğunu dillendirdiler. Oysa ki siyasi aktörler, demokratikleşmenin toplumun kesimlerinin siyasi damarlarını açmaya yönelik operasyon olduğu uzlaşmasına varabilselerdi, konu politik prim elde etmeye yönelik araç olma yerine, Türkiye toplumunun elde etmek zorunda olduğu bir amaç olarak telakki edilir ve partilerle aktörleri ortak bir zeminde buluşabilirlerdi.
Demokratikleşme paketinin az ya da çok ezber bozmaya devam edeceğini düşünüyorum. Türkiye'nin kadim birlik ve bütünlüğünü yasaklarla tesis etmeye yönelik büyük yasaklarla dolu aksak demokrasi zihniyetinin yerine, paketin demokratikleştirmeye yönelik ileriye doğru atılan bir adım olacağı ümidini taşıyorum. Bireysel özgürlükler, siyasi temsil ve yasaların otoriter-dışlayıcı zihniyetinin hukuk yoluyla tasfiyesi adına tam anlamıyla yeterli olmayacağını düşünsem de, iyiniyetli bir çabayla demokrasi ekseninde makus talihimizi yenmeye yönelik bir katkının topluma sunumu gerçekleşecektir.
Paketin içeriği açıklandığında, yeni bir demokratikleşme hamlesinin ilk adımı değil ama yeni bir adımı olup olmadığını göreceğiz. Kanımca temel hak ve özgürlüklerin ifadesi ve yaşanması, politik, toplumsal, kültürel alanda katılım, temsil temelli hukuki düzenlemelerin zenginliğini pakette görebilirsek demokrasinin demokratikleşmesi adına güçlü bir adımdan sözedeceğiz. Buna karşılık, salt gönül ve oy almaya yönelik sınırlı düzenlemelerden ibaret kalacak bir paket, Türkiye demokrasisinin aksak ve mekanik temelde işlemesi gibi bir sorunun tekerrür etmesiyle de sonuçlanabilir. Son tahlilde bana göre paketin demokratikleşme hamlesinin ilk adımı olabilmesi için 'bize oy verenler ne der' şeklinde kısıtlayıcı bir proje yerine, ezberleri bozucu nitelikte, demokrasi tahayyülü sınırsız bir hak ve özgürlük alanı tesis etmesi gerekir.
Paketin birkaç olmazsa olmazı olduğu kanaatindeyim. İlki; Kürt ve Alevi kimliğinin varlığını kültürel anlamda ilan edecek, dolayısıyla farklılıklarımızı tescil, aynı zamanda birarada yaşamamızı teminat altına alacak kültürel tanınma temelli düzenlemelerin varlığı. İkincisi, çoğunluğun karşısında boynu bükük kalma ayıbını sona erdirecek seçim barajının yüzde 5 veya altına çekilmesi. 3'ncü olarak ise mevcut yargı düzenini demokratik ülkelerdeki makul konumuna çekecek bir yargı düzenini tesis e yönelik adli düzenlemelerin yapılacağının ilanıdır.
İki temel nedenden dolayı: Birisi toplumsal değişim kolay değildir, hele demokratikleşme daha da zordur. Çünkü insanlar genelde olumluya doğru evrilmenin kendiliğinden gerçekleştiğini sanırlar. Oysa insanın içinde tutucu ve totaliter bir ruh var.
İkincisi de toplumun her kesiminden bireyler ülkedeki demokrasi açığından mağdur olmuşlardır. Türkiye'nin genel pozisyonuna uygun olmayan bir mekanizmanın işliyor olmasının nasıl zararlar verdiğini bizzat yaşayarak görmüşlerdir. Bir daha mağdur olmayacağına dair beklenti son derece yerinde ve haklı bir taleptir.
Demokratikleşme bir süreçtir. Benim için demokratikleşmeden vazgeçilmemiş olmasını göstermesi bile tek başına yeter velev ki içinden yüreğimizi ferahlatan bir adım çıkmasın. Benim en büyük beklentim doğrusu kamunun işleyişinde dejavantajlı kesimlere karşı adil ve eşit davranılmasını yasal bir zorunluluk haline getiren nefret suçları ya da ayrımcılıkla mücadele yasasının olmasıdır. Pek çok kişinin aksine etnik sorunlara doğrudan işaret eden yasalardan daha önemli görüyorum bunu. Bakın demokrasi açığı hangi alanlarda en çok hissediliyor? Din vicdan özgürlüğü, Kürt meselesi, alevi meselesi ve gayri Müslimler meselesi. Dolayısıyla hepimizin beklentisi bu alanlarda düzenlemeler içermesidir.
Kesinlikle katılıyorum. Bu paket Türkiye'nin sahip olduğu sorunları demokrasi üzerinden çözme iradesinden vaz geçmediğini göstermektedir. Ki bu da son derece önemlidir. Demokrasi yolda olmaktır. Yoldan çıkmamak gerekiyor. Durabilirsiniz belki ama demokrasinin yolundan çıktığınızda sorunların giderek çok daha büyüdüğünü en yi bilen Türkiye'dir. Bu paket Türkiye'nin demokratikleşme tarihindeki en kritik anlardan birisidir. Dar bölgeli seçim sistemi de bunun için konulmuştur pakete.
Yeni Anayasa'nın çözmesi gereken sorunları bu paketin çözeceği düşünüldüğünden çok konuşuldu. Konuşulmasının başka nedenleri de var: Türkiye'nin en büyük sorunu Kürt sorunudur. Kürt sorunu uzun yılardır birçok bağlamda ve düzlemde konuşulmaktadır. Newroz 2013'ten sonra Kürt sorunu daha başka bir bağlamda konuşulmaya başlandı. Yeni paketin Kürtlerin kolektif, özellikle de Kürtçede eğitim-öğretim konusunda yeni bir adım olacağı beklentisi de, paketi daha fazla konuşulur kıldı.
Mevcut devlet halen bir Kemalist elit devleti olma özelliğini koruyor. Egemenlik ve iktidar tümüyle Türkiye halklarına ait değil. Bu nedenle devleti, Türklerin, Kürtlerin, etnik grupların ve tüm 72 milyonun devleti yapması; uluslar, ideolojiler, dinler, mezhepler üstü devleti yapılandırması; Türkiye halklarını egemenliğe ve iktidara ortak etmesi; ifade, düşünce ve örgütlenme özgürlüğü başta olmak üzere bütün özgürlükleri genişletme çabası içinde olması, yeni bir devlet sistemi yapılanması için yerel yönetimlerin yetkilerinin artırılması; Kürtlere, Süryanilere, diğer etnik topluluklara, dini azınlıklara, Alevilere bireysel kolektif haklarını teslim edilmesi; Kürtçe ile eğitim-öğretimin yapılması ve bunun için yeni bir sistem yapılanması için bir çerçeve anlayışın benimsenmesi, beklentilerimdir.
Devlette demokratikleşmeyi, Türklerin, Kürtlerin, etnik grupların devleti olacak çerçeveyi tayin etmesi; Türkiye'de var olan tüm ulusal, etnik, dinsel, mezhepsel toplulukların ihyacını karşılamayı hedeflemesi halinde yeni bir demokratikleşme hamlesi olabilir. Paketin olmazsa olmazı, paketin 2. Madde de tespit ettiğimiz yapılanmaya gidiş konusunda bir yol haritasını, samimi çabayı ortaya koymasıdır.
2014 yılı barış yılı olacaktır. Paketi,12 Eylul rejiminin otoriter devlet yapılanmasından kopuş için bir adım olarak değerlendirmek gerek. Üzerinde bu kadar konuşulması siyasetin alanının genişlemesine duyulan özlemden kaynaklanıyor. Demokratikleşme hedefinin önemli bir eşiğini aşmasını saglayabilir bu paket. En önemli beklentim herkesin kendi, kimliği, kültürü, dili ve dinini ifade etmesini engelleyen yasaların değişmesidir.
Paketin olmazsa olmazı KCK tutuklularının durumu ve anadilde egitim konusudur.
Demokrasi paketlenecek bir konu değildir. Sorunun değil, çözümün bir parçası olmalıyız. Paketin helalleşmenin ilk adımı olmasını diliyorum. Bu daha başlangıç somut adımlara devam.
Bir senedir oluşan ortam insanlarda doğal olarak beklentiler yarattı ayrıca paketin. Kamuya açık bir tartışma içinde şekillenmeleri de üzerinde çok konuşulmasına neden oldu. Ben demokratikleşmenin paketle olacağına açık inanmıyorum. Gerekli olan toplumun daha çok tartışması, taleplerini daha net hale getirmesi ve sonunda bu taleplerin yasalarda ifade edilmesi olmalıdır. Paket Kürt sorununun çözümünde ileri bir adım olmalı yani Kürtlerin taleplerinin önemli bir kısmına karşılık vermesi.
Vermeli. Anadilde eğitim, kamu. Kamu kuruluşlarında anadilin özgürce kullanılabilmesi, KCK tutuklularının ve tüm siyasi tutukluların serbest barınakları, Öcalan'ın koşullarının bu süreç içinde üstlendiği konuma uygun hale getirilmesi, bölgesel özerklikler doğrultusunda inandırıcı ciddi adamların atılması. Bu taleplerin birçoğu aslında saadete Kürt hareketinin değil bir çok başka kesiminde talepleridir.
