TESEV olarak Türkiye'nin Ortadoğu'daki rolüne yönelik 3 yıldır düzenli araştırma yapıyoruz. Yaptığımız çalışmalarda Türkiye algısının hiç değişmediğini hatta her geçen gün daha iyiye gittiğini gördük. Diğer yandan 'Türkiye Ortadoğu'da nerede duruyor' tarzında bir araştırma şimdiye kadar yapılmadığı için elimizdeki verileri karşılaştırma şansımız da olmadı ama bugün baktığımızda Türkiye'nin en popüler ülkelerden biri olduğunu söylemek mümkün. Çıkacak sonuçların olumlu olacağını zaten düşünüyorduk.
Katılımcılara Türkiye üzerine birkaç set soru sorduk. 'Türkiye'nin Ortadoğu'da olumlu etki yarattığını düşünüyor musunuz' diye sorduk yüzde 77'si 'evet' dedi. 'Türkiye Ortadoğu'da daha fazla rol oynamalı mı?' şeklindeki sorumuza yüzde 71'i 'evet oynamalı' cevabını verdi. Sonra Türkiye'nin Ortadoğu'da arabulucu rolünü oynamasını isteyenler de çoğunlukta. Ülkeler bazında farklılıklar tabii ki var.
Mesela Suriye'de çok ciddi bir değişim var. Geçtiğimiz senelerde Suriye yüzde 93 ile Türkiye'ye en yüksek desteği veren ülke iken; 2011'de bu rakam yüzde 44'e düştü. O zaman bu sonuçları halkın Esad'a olan desteği olarak okumuştuk. Ama bu destek biraz da zorunlu verilen bir destekti. İnsanlar korkuyor, korkutuluyordu. Çünkü çektikleri tüm sıkıntıya rağmen Suriyeliler Ortadoğu'da barışı sağlayacak tek ülkenin yine Türkiye olduğunu söylediler.
Ortadoğu'da Türkiye'nin konumu sürekli tartışılıyor. Zaten bu gerçeğin ışığında 'Türkiye sizin için model ülke mi?' sorusunu yönelttik. İnsanların neye baktığını, hangi özelliğiyle Türkiye'yi diğer ülkelerden ayırdığını anlamaya çalıştık. 2010'daki araştırmada 'Türkiye'nin Müslüman kimliği' öne çıkan bir cevaptı. Son araştırmamızda ise hemen hemen tüm katılımcılar 'Çünkü Türkiye demokratik bir ülke' dediler. Arap Baharı sonrası ülkelerdeki demokrasi özleminin kendini iyiden iyiye belli ettiğini gördük.
Çok radikal olarak konuşacak olursak, bölgeye yapılacak tek taraflı bir askeri müdahale Türkiye'nin bütün imajını yıkar. Türkiye işgalci yaftasını alır ve bu durumdan çok zor kurtulur. Evet Müslüman kimliğimiz var ve o anlamda bölgeyle kültürel bir yakınlık içindeyiz ama unutmamak gerekir ki Türkiye bir Arap ülkesi değil ve bir Arap ülkesine gerçekleşecek askeri müdahale çok zor unutulur.
Irak'ta yaşayan Kürtlerin Türkiye'ye olan inancı gün geçtikçe artıyor. Erbil'de yaşayan Kürtlerin 2010 yılına göre Türkiye'den beklentisi son araştırmamızda neredeyse yüzde 80 oranında arttı. Özellikle Türkiye'nin Kürt sorunun çözümünde kilit ülke olduğunu düşünüyorlar. Ne Barzani ne de Talabani'nin Erdoğan kadar güçlü ve etkin olduğuna inanıyorlar.
Türkiye güvenilir bir ülke ve bu arabuluculuğun çok önemli bir kriteri. Arabuluculukta tarafsız olmak gibi bir kavram vardı ama o akademik tartışma da normal bir seviyeye geldi çünkü hiçbir arabulucu tarafsız olamaz. Türkiye'ye de 'adil taraflı' deniliyor. Mesela 'Müslümanlar adına en iyi kim konuşur? Sizin adınıza kimin konuşmasını istersiniz?' diye sorduğumuzda 'Türkiye'nin Başbakanı Tayyip Erdoğan' cevabını aldık. Gerçekten de Türkiye'nin elindeki önemli katma değerlerden bir tanesi her yerde, herkesle konuşabilmesi ve ikna kabiliyetinin yüksek olması. Türkiye özellikle Filistin, Lübnan ve Mısır'da çok güvenilir bir ülke olarak görülüyor.
İsrail bölgedeki en büyük çıbanbaşı olarak görülüyor. Bu hiç değişmedi. Bölgedeki İsrail-Filistin çatışması İsrail'in her türlü güvensizliğin kaynağı gibi algılanmasına neden oluyor. Amerika'dan aldığı ivme ile güç kullanacağını söyleyen bir ülkeyi doğal olarak kimse sevmiyor. Sadece İran'da İsrail değil Amerika en büyük tehdit unsuru olarak görülüyor ardından İsrail'i söylüyorlar. Çünkü İran-Amerika kavgasını daha büyük görüyorlar İsrail'i de Amerika'nın bir oyuncağı gibi algılıyorlar.
