Türkiye çok yoğun bir haftayı geride bıraktı. PKK'nın ilan ettiği eylemsizliğin biteceği 31 Ekim Pazar sabahı Taksim'de yapılan canlı bomba eylemi, kafalarda soru işaretleri yarattı. 1 Kasım'da gerek Öcalan'ın görüşmelerin niteliğine ilişkin açıklamaları gerekse PKK'nın eylemsizliği Haziran'a kadar uzatması soru işaretlerini ortadan kaldırdı. PKK'nın 5 gün sonra TAK'ın üstlendiği eylem için yaptığı sert acıklama yeni bir dönemi işaret etmesi bakımından önemli. Şimdi Kürt sorunu konusunda daha cesur olma zamanı. Çünkü bu yeni dönemde bir başlangıç da CHP'de yaşanıyor. Kemal Kılıçdaroğlu'nun çıkışı ve Önder Sav'ı bir anda tasfiye etmesi Türkiye'nin normalleşmesine şüphesiz önemli bir katkı. Kemal Kılıçdaroğlu, referandum döneminde Tunceli'de yaptığı bir konuşmasında çatışmasızlık ortamında “siyasi affı” bile konuşabiliriz demişti.
Bu hafta Söyleşi-Yorum'da bu konuları iki özel konukla konuştuk. Eski MİT Müsteşar Yardımcısı Cevat Öneş ile Taksim eylemini ve Kürt sorununu, CHP'nin bir süre önce düzenlediği arama toplantısında Gürsel Tekin'in ifadesi ile “CHP'yi döven hoca” Fırat Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Muhammet Çakmak ile de CHP'de yaşananları konuştuk.
Eylem 31 Ekim'de yani eylemsizliğin sona ereceği gün yapıldı. TAK'ın bu eylemi üstlenmesi 5 gün sonra oldu. Bu süre önemli. TAK'ın eylemi üstlenmesi üzerine KCK Yönetimi'nin yaptığı açıklama bir ilk olması açısından önemlidir. Ama daha önemlisi TAK'ın bu açıklamaya herhangi bir cevap vermemesidir.
Taksim gibi çok kalabalık bir yerde ve sivillerin de ölme ihtimalinin çok yüksek olduğu bir eylemi gerçekleştirmek bireysel bir çıkış ihtimalini zayıflatmaktadır. Bana öyle geliyor ki, bu eylem aynı zamanda örgütün kendi gücünü göstermesi mesajını da taşıyor. KCK'nın TAK'a yönelik açıklaması çok önemlidir. Çünkü aynı KCK, Taksim eyleminden sonraki gün eylemsizliği hazirana kadar uzatmıştır.
Var. Bunun için KCK'ya yani PKK'ya önemli bir sorumluluk düşüyor. TAK'a yönelik açıklamalarında ifade ettikleri, eylemi yapanlardan “hesap sorma” konusunda kendi içlerinde gerekli soruşturmayı yapmaları ve sonucunu da kamuoyuna açıklamak zorundadırlar. Çünkü bu eylem KCK için de bir samimiyet testidir. Taksim'de eylem yapanlara yönelik yapılacak inceleme ve bunun sonuçlarının en kısa zamanda açıklaması PKK'ya güven için bir zorunluluktur.
Böylesine bir süreçte farklı görüşlerin ortaya çıkması normal. Geçmişte de bu tür farklılıklar oldu. Ama merkezden her sapma tasfiye ile sonuçlanmıştır. Bu durumda bir kez daha Öcalan faktörü devreye girmektedir. Ve Öcalan'ın barışın yanında yer alması, örgüt içinde bun karşı olanların geleceğinin olmadığını gösterir. Ama bölünme demek için henüz erken.
PKK'nın sınırlarımız dışında 30 yılı boyunca kalabilmesi zaten tek başına dış güçlerin desteği ve koruması ile mümkün olabilmiştir. PKK içindeki bazı yapıların kullanabilirliği böylesine önemli süreçlerde daha kolay hale gelmektedir. Son olayda bu olmuş olabilir. Ama bunu önlemenin yolu içerde Kürt sorununu çözmekten geçiyor.
PKK, artık silahlı hareketin devam edemeyeceğini biliyor. Konjonktür buna müsaade etmiyor. Özellikle dış dinamikler, uluslararası gelişmeler, enerji güvenliği gibi konular artık bölgede PKK gibi örgütlerin yaşamasını mümkün kılmıyor. PKK, Irak'ta, İran'da, Suriye'de de kalamayacağını biliyor. PKK silahsız bir çözüme adım atmadığı durumda, kendisinin halledileceğinin farkında. Ama daha önemlisi Türkiye'deki iç gelişmeler. Türkiye değişiyor. Ve Kürt sorununun çözümünü en çok Kürtler istiyor. PKK'nın eylemsizliği uzatması hem Öcalan'ın gücünü hem de onların da artık silahsız çözüme hazır olduğunu gösteriyor.
Silahsız çözüm, Türkiye'nin Kürt sorununu demokrasi ile çözmesi demek. PKK'nın Irak'taki silahlı gücü tasfiye edilse bile, Türkiye'nin Kürt sorunu çözülemez. Ayrıca Türkiye içindeki silahlı eylemlilik şartlarının ortadan kalkacağını söylemek de mümkün değildir. Bunun için, Türkiye içinde hızla demokratik adımların atılması gerekir. PKK'nın silah bırakma için öne sürdüğü koşullara PKK'ya endekslenmeden; Türkiye'nin genel demokratikleşme şartları çerçevesinde yaklaşılması doğru olacaktır. Bunlar için insanların ölmesine gerek yok. PKK'nın ve siyasetin görmesi gereken gerçeklik budur. Türkiye'nin içindeki silahlı mücadeleye Kürtler de müsaade etmiyor. Kendileri de yoruldu. Karayılan da söyledi bunu, gerekirse özür dileriz dedi. Bu açıklama, devam etti-rilmesi gereken önemli bir başlangıç olabilir.
Bugün PKK'lı dediğimiz insanlar hayatlarının uzun bir dönemini dağda geçirmiştir. Yaşamlarını sadece sert doğa şartları ve silah şekillendirmiştir. Ve onlar bir anlamda meseleye kendi şartları içerinde bakıyorlar. Sorun çözüldüğünde, onlara da siyasetin içinde yer almak istiyorlar. Bunu anlayışla karşılamak lazım. İngiltere'de IRA deneyimi, İspanya deneyiminde olan da budur. Şu anda yaşanan biraz da bunun pazarlığı.
Ben bunun taktiksel olduğunu ve bazı adımların atılmasının beklentisi olarak görüyorum. Şunu da kabul etmemiz lazım; Öcalan yaşanan süreci çok iyi okuyor ve ona göre adımlar atıyor. Aradan geçen 11 yıla rağmen PKK'nın hâlâ Öcalan'ı dinlemesi önemli bir durumdur. Öcalan, bu sürecin demokratik yollarla çözümünü uzun süredir dile getiriyor. Türkiye içinde çözümü öneriyor. Ve PKK'nın onun isteği ile eylemsizliği uzatması önemli bir başarı ve aynı zamanda Türkiye'nin değerlendirmesi gereken bir fırsattır. Ayrıca Öcalan etkinliği, bence devletin yararlanması gereken bir fırsattır.
Görüntü öyle olduğunu gösteriyor. Medyaya yansıyan görüşmeler, sürecin gelişmekte olduğunu gösteriyor. Ama daha etkili de kullanılabilirdi? Türkiye, şu anda kullandığı fırsatları 2000'lerin başından itibaren kullanabilirdi. Yani şu anda ertelenmiş bir çözümden bahsediyoruz. Bugün iktidarda Kürt sorununu çözmek isteyen bir parti, AK Parti var. Ama anlamadığım biçimde attığı ileri adımları, zaman zaman geriye çekebiliyor. Milliyetçi muhalefeti olması gerekenden fazla önemsiyor. AK Parti ortaya koyduğu cesaret isteyen, çözüm şartlarını ortaya çıkaracak adımlarda sürekliliği ve kararlılığı daha etkili şekilde gösterebilmesi gerekir. Korkmasına gerek yok. Cesur adımlar AK Parti'ye kaybettirmez kazandırır. Mesela AK Parti'nin bölgede kendisine BDP'yi rakip görmesine gerek yok. AK Parti demokrasi yönünde atacağı adımlarda, BDP'yi demokrasinin inşasında ve yeni anayasanın yapımında demokratik yandaş bir güç olarak görebilmelidir.
Belki ama. Korkmasına gerek yok. Çünkü sürekli eylemsizlik sürecinde, Türkiye'nin ihtiyaç duyduğu demokratik adımların aktif şekilde hayata geçi-rilebilmesi Batı'da AK Parti'ye tereddütlü bakan kitleri etkileyebilecektir. Çünkü AK Parti içinde bulunduğumuz süreçte tüm Türkiye'ye hitap eden bir Türkiye partisi olarak çözümün ana adresidir ve bu süreçte başat rolünü oynamak zorundadır. Sorun AK Parti'nin bu şansı nasıl kullanıp kullanmayacağı.
Kuşkularım var. Çü
nkü Türkiye'de hâlâ konuya siyaset üstü bir bakış geliştirilemedi. Mesela Karayılan röportaj verdi. Gerekirse özür dileriz dedi. Cemil Çiçek sorunu Sri Lanka modeline getirdi. Belki Çiçek, AK Parti'nin tamamını temsil etmiyor ama; öyle bir süreçteyiz ki, bazı semboller, sözler, iletişimde önem kazanan mimikler dahi, psikolojik ortamda önem kazanıyor. Bakın artık toplum “devlet Öcalan ile görüşüyor” söylemine prim bile vermiyor.
Görüşmelerde MİT başrolde. Öyle de olması gerekir. MİT Müsteşarı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı'nın da çok güvendiği biri. Yanında asker dahil bir ekibin bulunduğunu tahmin edebiliriz. Burada şunu söylemek lazım, görüşmeleri kimin yürüttüğü önemli değil. Önemli olan, toplum da PKK da bu çatışmadan yoruldu. Çözüm istiyor. Şimdi mesele bu şansı kullanıp, kullanmamaktır. BDP'nin tabanında da PKK'ya karşı silahı bırak eleştirisi yapılıyor. Bu Türkiye'miz ve çözüm için önemli.
Bir yeni anayasa meselesinin mutlaka şimdiden tartışılması gerekiyor. Yeni anayasa seçimden sonra yapılabilir ama, anayasanın felsefesi, temel kriterleri şimdiden tartışılmaya başlanmalı. Partiler önerilerini toplumla paylaşmalılar. Vatandaşlık tanımı mutlaka gözden geçirilmeli ve etnik vurguyu dışarıda bırakan “anayasal vatandaşlık” tartışılmalıdır. En çok tartışılacak ve iç politika malzemesi olarak kullanılacak konulardan birisi de anayasamızda “Türk milleti” kavramıdır. Türk milleti kavramı, hiçbir etnik, inanç ve kültürel farklılığa öncelik tanımadan, eşit vatandaşlık anlayışı çerçevesinde tartışılabilmelidir. Anayasal vatandaşlık kavramıyla bağlantılı bir “Türkiye milleti” kavramı bu tartışmaları bitirecektir. Tabii bir de ana dil meselesi var.
Şimdi anadil eğitimi, Kürtleri bilinçlendirir deniyor. Daha ne kadar bilinçlenecek Kürtler? Bölgeye gittiğinizde zaten herkesin bilinçli olduğunu görüyorsunuz. Üstelik bu bilinç ayrılma, bölünme üzerine değil, birarada yaşama üzerine. Bence bu korku yersiz ve gereksiz. Bugün için yapılması gereken, mevcut konjonktürel gelişmeler çerçevesinde anadilin seçimlik olarak okutulması önemli bir engeli aşacaktır. Kürtlerin de istediği budur. Farklı ifade etseler bile. Bakın size bir başka şey söyleyeyim. Türkiye dış politikada bölgesine önemli bir ülke oluyor değil mi? Türkiye eğitim imkânlarını, kültürel potansiyelini bölge Kürtlerine, Arap halklarına, Farslılara, dünya Müslümanlarına, Türk Cumhuriyetleri'ne yansıtabilecek daha fazla girişimde bulunmalı. Örneğin bölgede Kürtçe, Arapça, Farsça eğitim veren bir üniversite düşünemez miyiz? Bölge ülkelerinin gençleri neden Erbil'e gitsinler. Kurun Hakkari'de, Diyarbakır'da ya da Van'da Kürtçe eğitim yapan bir üniversite, çekim merkezi olun. Ya da Arapça ya da Farsça eğitim yapan bir üniversite. Bunlar Türk Dış Politikası'nın ihtiyaç duyduğu açılımlardır.
Tabii ki. Artık küresel bir dünyada yaşıyoruz. Türkiye'nin böyle korkulardan kurtulması lazım. Ve büyüklüğüne uygun adımlar atması gerek.
