|

Kuzey Irak ve Akdeniz''de oyun kurucu olabiliriz

Enerji Uzmanı Mehmet Öğütçü, 1990''larda Hazar ve Kafkas pazarını kaçıran Türkiye''nin önümüzdeki dönemde K. Irak ve Doğu Akdeniz''de oyun kurucu olabileceğini söyledi. Öğütçü''ye göre bunun için 50 milyar dolarlık enerji fonu lazım.

Burcu Bulut
00:00 - 6/02/2013 Wednesday
Güncelleme: 21:35 - 5/02/2013 Tuesday
Yeni Şafak
Kuzey Irak ve Akdeniz''de oyun  kurucu olabiliriz
Kuzey Irak ve Akdeniz''de oyun kurucu olabiliriz

Enerji vizyonumuza çok önemli perspektifler sunan ''2023 Türkiye Yol Haritası'' kitabının yazarı Mehmet Öğütçü, cebinde birçok sıfatı taşıyor. Öğütçü, Türk diplomatı olarak Pekin, Brüksel ve Paris''te görev aldıktan sonra Uluslararası Enerji Ajansı''nda yöneticilik yapmış. Halihazırda yarım düzine çokuluslu şirketin yönetim kurulu üyeliği ve stratejik danışmanlığının yanısıra Londra''daki Küresel Kaynaklar Grubu''nun (GRC) Başkanı ve Energy Charter Genel Sekreteri''nin ''özel elçisi'' olarak da çalışıyor. Öğütçü ile son Türkiye ziyareti sırasında kapsamlı bir ufuk turu yaptık.

Türkiye''yi enerji savaşlarında nerede görüyorsunuz?

Hayatımızın her vechesini derinden etkileyen enerji bizi enerji savaşlarının tam ortasına çekiyor. Enerji talebi süratle artıyor ve arz güvenliği bizim ''yumuşak karnımız'' oluyor. Hazar, İran, Rusya güzergâhları, Boğazlar, Kerkük-Yumurtalık hattı, Doğu Akdeniz''deki Tamar ve Leviathan kaynakları bizi enerji savaşlarında potansiyel olarak önemli bir oyuncu konumuna oturtacak; tabii gelişmeleri doğru okuyabilirsek...

Enerji dağılımında nasıl bir değişim yaşanıyor?

En büyük değişim talepte. Çin ve Hindistan''ın en önlerde yer aldığı dinamik Asya ekonomileri dünya enerjisini en fazla tüketenler olma yolunda. Orta sınıf bu ülkelerde yükseldikçe talep daha da artacak. Petrol ihracatçısı birçok ülke ithalatçı olma yoluna giriyor. Kimi Körfez ülkeleri nükleer enerjiye yönelerek petrol ihracatçısı kalmanın yollarını arıyor. Sadece Çin''in 2030''a kadarki petrol ithal gereksinimi (günlük 12 milyon varil) bugünkü Suudi üretiminden bile daha fazla.

İKİ YERDE ''OYUN KURUCU'' OLURUZ
''Türkiye 2023 Yol Haritası'' kitabınızla hükûmetin uzun vadeli vizyonuna zemin hazırladınız. Nasıl görüyorsunuz bu vizyonun icrasını?

2023 vizyonunu gerçekleştirilmesinin önkoşullarından birisi kesintisiz, elverişli fiyata temiz enerji teminidir. Enerji değer zincirinin tamamında yer alacak yetenek ve kaynakta firmalarımız hâlâ yok. Arkasında devletin stratejik ağırlığını hissettireceği enerji şirketleri ve projeleri için dışarıdan finansman bulmak zor bir iş değil. Tavsiyem, çevre ülkelerde petrol ve doğalgaz aranması, çıkartılması ve taşınması projelerinde kullanılmak üzere ilk elde 50 milyar dolarlık bir ''Türkiye Enerji Fonu'' kurulması. Bu, 1 yıllık enerji ithalat faturamızdan bile az bir meblağ ve gerçekleştirilmesi mümkün. Yeni dünya enerji düzeninde oyun kuruculuğa soyunabileceğimiz iki alan var.

Neresi?

Irak''ın Kürt Yönetim Bölgesi ve Doğu Akdeniz. Buralarda süratle hareket edilmesi halinde gerçek anlamda oyun kurucu olunabilir. Orta Asya ve Hazar''da bu şansımızı kaybettik ne yazık ki 1990''lı yıllarda, çünkü ne siyasi gelişmeleri doğru okuduk ne de muazzam kaynak gerektiren enerji sektöründe faaliyet gösterecek uluslararası çapta şirketimiz vardı. Bugün de benzeri bir ikilemle karşı karşıyayız. Kuzey Irak''taki çabalarımız Bağdat ve Washington engellerine çarpıyor. Tahran da etkinliğimizin önünü kesmek için elinden geleni yapmaya çalışıyor. Suriye, İsrail ve Güney Kıbrıs''la ihtilaflar da cabası.

Kürtlerin tercihi Türkiye olur
Irak Merkezî Yönetimi ile ilişkiler giderek geriliyor. Süreç nelere gebe?

Dünya petrol rezervleri bakımından Suudi Arabistan''dan sonra Irak geliyor. İç istikrarsizlik ve yatırım rejiminin kısıtlayıcı olması nedenleriyle hâlâ Saddam dönemindeki üretime ulaşamadı. Elektrik talebinin sadece yüzde 55''ini karşılayabiliyor. Yine de dünyanın üçüncü büyük petrol ihracatçısı ve mevcut günlük 3 milyon varil üretimini 2035''lerde12 milyon varile çıkartma potansiyeline sahip. Yılda 200 milyar dolar petrol ihracat geliri elde ederek ülkenin geleceğini olumlu yönde şekillendirmesi mümkün. Irak''ın dünya petrol piyasasına tüm gücüyle girmesi OPEC''te dengeleri sarsar.

ERBİL GERİ ADIM ATMAZ
Erbil-Bağdat arasındaki çatışma ortamı neyle sonuçlanır?

Erbil ile Bağdat arasındaki çatışma hem Kerkük''ün statüsü hem enerji sektöründeki farklı yaklaşımlar hem de anayasanın yorumundan kaynaklanıyor. Kürtler oldum olası Irak''ta rahat edemediler. En son Saddam döneminde katliama uğradılar. Araplarla Kürtler arasında ciddi bir güvensizlik söz konusu. Hatta bazı Kürt liderler, ''Bize kalsa Irak''ın değil, Türkiye''nin özerk bölgesi olarak daha r ahat ederdik'' bile diyorlar. Genelkurmay başkanlığını da üstlenmiş olan Irak Başbakanı, Dicle Operasyon Komutanlığı kurarak Erbil''e askeri pazularını gösterdi. Kürtler geri adım atmaya yanaşmayacaklar gibi görünüyor.

Rusya tek seçenek değil

Doğalgazda küresel oyunun değişmesiyle birlikte Rusya karşısında özellikle fiyat indirimi bakımından daha avantajlı konuma geçebiliriz. Rosneft ve Novatek gibi bağımsız üreticilerle rekabet adına ilişkiye geçilebilir. Azerbaycan, İran, Kuzey Irak ve Doğu Akdeniz gazı ile LNG''nin ucuzlayıp bollaşması da Türkiye''nin enerji bağımlılığı haritasını değiştirecek. Nükleerde de Japonya, Çin, Kore hatta Fransa ve Kanada seçenekleri mevcut.

Dağıtım merkezi olma hayali gerçek olabilir
Enerjide bölgesel ''hub'' (dağıtım merkezi) olmak hayal mi?

Azerbaycan ile birlikte Nabucco konseptinin yerine TANAP''ı geliştirdik. Samsun-Ceyhan''ı hayata geçirmeye calışıyoruz. Kuzey Irak''tan bağımsız petrol ve doğalgaz boru hattını tartışıyoruz. Doğu Akdeniz gazını, İsrail ve GKRY ile sorunlara rağmen hem kendi ihtiyacımız hem de Avrupa''ya sevketmek için istiyoruz. Bunları çözümlediğimiz zaman ''Baumgarten'' türünde bir ''hub'' olabiliriz.

İran''da Güney Pars sahası tüm ezberleri bozar
İran enerji oyununun neresinde?

İran, dünya enerji sisteminin ''uyuyan devi''. Uyandığında, yani yaptırımlar kalktığında muazzam yatırım çekecek ve küresel enerji denkleminin başrol oyuncuları arasına girecek. Hâlihazırda Çin ve Hindistan dâhil önemli tüketicilerin ham petrol ihtiyacını sağlamada kilit rol oynuyor. Zamanı geldiğinde Güney Pars sahalarının mobilizasyonu doğalgaz oyununda ezber bozan yeni bir gelişme olacak.

Kaya gazı ile ABD dünya lideri olacak
Küresel enerji arzında son durum nasıl?

Eskiden üretici kesimde başta Körfez ülkeleri olmak üzere OPEC ve Rusya vardı. Şimdi yeni arz kaynaklarının bulunması ve piyasaya sunulması ile birlikte oyun değişiyor. Rusya, doğal gazdaki süpergüç statüsünü kaybedebilir. Kaya gazı devrimi sayesinde ABD önümüzdeki dönemde dünya lideri olacak, petrolde de Suudi Arabistan''ı yakalama yolunda. Ucuz enerji nedeniyle Çin ve diğer düşük maliyetli üretim merkezlerine kaçmış olan Amerikalı firmalar ülkelerine geri dönüyorlar. Avrupa''nın büyükleri de yine ucuz enerji beklentisiyle ABD''ye göçüyor. Avustralya, Tanzanya, Brezilya, Doğu Afrika ve Arktik bölgeleri de önemli yeni enerji kaynakları olarak piyasada yerlerini alıyor. Bu değişimin getireceği jeopolitik ve ekonomik güç kaymalarını tahmin etmek güç değil.

GAZPROM ZAYIFLAYACAK

q''Rusya eski konumunu kaybedebilir'' dediniz. Bu nasıl olacak?

Görünen o ki, yeni alternatifler nedeniyle Gazprom en büyük pazarı olan Avrupa ve Türkiye''de piyasa payını kaybetme riski ile karşı karşıya. Dahası, ülke içinde de Novatek ve Rosneft gibi rakiplere hem pazar gücünü hem de ihracat tekelini kaptırıyor. Mavi Akım, Trakya hattı, Samsun-Ceyhan, Akkuyu nükleer enerji santrali, Güney Akım gibi birçok proje bir paket anlaşması çerçevesinde yürüyordu. Bunların bazıları teklemeye başladı. Enerjideki Moskova ile ''büyük ortaklık'' dış politika, güvenlik ve ticaret ilişkilerimizi de belirliyor. Değişen koşullar ışığında önümüzdeki dönemde Türk-Rus enerji ortaklığını gözden geçirmemiz ve yeni sağlam temellere oturtmamız gerekebilir.

RUSYA YİNE DE GÜVENİLİR
Rusya''ya aşırı bağımlılığı nasıl değiştirebiliriz?

Rusya''nın dünyadaki AB''den sonra en önemli müşterisi biziz. Her yıl enerji ithaline ödedigimiz yaklaşık 60 milyar doların önemli bir kısmı bu ülkenin kasasına giriyor. Rusya ekonomisi petrol ve gaz ihracatıyla ayakta duruyor. Yani karşılıklı bir bağımlılık söz konusu ve Putin Kremlin''i enerjiyi dış politika aracı olarak kullanma eğiliminde olsa bile fiiliyatta güvenilir bir tedarikçi olarak kalmayı başarıyor.


11 years ago