Sosyolojik anlamda paralel din, kitabî dine karşı folk dinini (halk dini) veya ana dinî bünye içinde ortaya çıkıp ana dinî bünyeye paralel olarak konumlanan dinî yapılanmayı; dine karşı din ise doğru dine karşı çıkarılan tahrif edilmiş dini, doğru dini istismar ederek insanları ezen, zayıflatan, uyuşturan ve halka zulmedenlerin istismar ve zulümlerini meşrulaştıran dini ifade etmektedir. Bu yazıda dine karşı dinden maksat, sosyolojik düzlemde dinin bazı mensuplarının başka bazı mensuplarına karşı konumlanması, bir anlamda dindarlara karşı dindarlardır. Tarihte ve günümüzde buna birçok örnek getirilebilir. Tarihte birçok din, tarikat, hareket, paralel din ve dine karşı din konumundadır. Günümüzde ise küresel aktör ve kurumların projelendirdiği ılımlı İslam, Avrupa İslam''ı, Amerikan İslam''ı, Türk İslam''ı gibi paralel İslamların, daha doğru bir ifadeyle paralel İslam''ın ötesine geçip İslam''a karşı İslam haline gelen dinî doktrin, pratik veya hareketlerin ve bu İslam''a karşı İslam''a uygun olarak faaliyet gösteren bir takım dinî akım ve hareketlerin varlığı bilinmektedir. 17 Aralık 2013 tarihiyle başlayan küresel mesiyanik darbe girişimleri sürecine bir de paralel din ve dine karşı din açısından bakmak faydalı olabilir.
Anlaşıldığı kadarıyla darbe teşebbüsünde, din temelli bir paralel yapı veya paralel din ve dolayısıyla bir tür dine karşı din önemli bir görev üstlenmektedir. Öteden beri kendini merkeze alan; İslam''ı en iyi kendisinin temsil ettiğine inanan ve bunu özellikle insanlarla yerel ve küresel düzlemde geliştirdikleri ilişki biçimiyle de gösteren; kendini fırka-i nâciye, yani kurtuluş fırkası olarak gören, halk dini ve dindarlığının bazı karakteristik özelliklerine sahip olan bir dinî grup, cemaat, hareket veya tarikat, sosyolojik anlamda hem ana bünye Müslümanlarının, hem de herhangi bir dinî grubun yanında bir tür paralel din veya paralel dinî yapı konumundadır. Paralel din olarak faaliyet gösteren dinî hareket, gerek dinin namaz, oruç, başörtüsü, kardeşlik gibi çok temel denilebilecek farizalarına dair farklı yorum ve uygulamalar getirmek, gerekse küresel ölçekte diğer İslamî gruplara karşı oldukça mesafeli bir duruş sergileyip tersine Müslüman olmayanlarla, kilise ve havra gibi İslamî olmayan dinî kuruluş veya merkezlerle yakın diyalog ilişkileri sergilemek suretiyle bir çeşit dine karşı din veya bir tür dindarlığa karşı dindarlık ortaya koymaktadır. Bu yönüyle paralel din, dine karşı din haline gelmektedir. Bu durumda denilebilir ki, darbe teşebbüsünde rol alan devletteki paralel yapının arkaplanında dine karşı dinin zemininde paralel din bulunmaktadır.
Mezkur darbe girişimleri, asıl aktörleri, gerçek plan ve proje sahipleri kimler olursa olsun, sahada görünenler itibariyle, bir dinî hareketin mensupları ve medya organlarının, birçok unsurunu sahiplendiği veya savunduğu bir dizi olaylar zincirini içine almaktadır. 17 Aralık''la başlayan müdahale süreci, ABD''den yönetilen dinî hareketin başta lideri olmak üzere önde gelenlerinin ve medya organlarının, başından sonuna kadar Ak Parti hükümetine yolsuzlukla mücadele adı altında yapılan yargı eksenli darbe girişimine çok ciddi destekler verdikleri görülmektedir. Demek ki, bir harekete mensup bazı dindar insanların desteklediği darbe girişimi hükümete yöneliktir. Hükümet ise, dindarların kurup yönettiği Ak Parti hükümetidir. Yani hükümetin kimliğini tesis eden en önemli hususlardan biri, muhafazakârlık veya dindarlıktır. Aydınların ve halkın gözünde de durum budur. Buna göre darbe girişiminde bulunmanın ve bulunanların yanında yer alanlar da, darbeye maruz kalan hükümet grubu da de dinî kimlik sahibidir. O halde sosyolojik anlamda bir tür dine karşı din, dindarlığa karşı dindarlık ve dolayısıyla dindarlara karşı dindarlar gibi bir durumla karşı karşıya bulunmaktayız. Hülasa karşı karşıya kalınan paralel yapının zeminini, dine karşı din siyaseti ve sosyolojisi teşkil etmektedir.
Sözün özü 17 Aralık ile birlikte başlayan süreçte yaşananlar, sosyolojik anlamda dindarlara karşı dindarlar denilebilecek bir olaylar bütününe işaret etmektedir. Paralel din, sonuçta dindarlara karşı dindarları çıkarır pozisyona gelmekte ve bu pozisyonda dindarlar eliyle dindarlar başarısız kılınmaya, kötü gösterilmeye ve iktidardan alaşağı edilmeye çalışılmaktadır. Görünüşe bakılırsa bu süreçte darbe girişimlerine destek olan dinî hareketin kimi mensupları veya sorumluları, kendilerine verilen rollerle, kendi dinî anlayış ve amaçları doğrultusunda kendilerinde olmayan imkânlara sahip olan kimi dindarlara karşı mücadele vermekte ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan''ı düşürmeye gayret etmektedirler.
