Birleşik Kore'ye doğru

13-15 Haziran 2000 bölünmüş Kore yarımadasının kaderi için önemli bir tarih. Güney Kore Cumhurbaşkanı Kim Dae-Jung ile Kuzey Kore lideri Kim Jong-il'in Pyonyang'da gerçekleştirdikleri üç günlük zirve sadece yarımada açısından değil, Doğu Asya'daki jeopolitik dengeleri etkilemesi acısından da bir dönüm noktası olacak. İki ülke liderlerinin Kore Savaşı'ndan bu yana ilk buluşmaları olmasına rağmen son derece sıcak bir atmosferde geçen zirvede Kore'nin nihai birleşmesine doğru radikal adımlar atıldı.

Seul-Pyonyang zirvesi her iki ülkenin iç politikaları açısından önemli. Kuzey Kore içine kapanmışlıktan kurtulmak istiyor. Halkının açlıktan ölmesini ancak dısarıdan gelen yardımlarla engelleyebilecek kadar kötü olan ekonomisini düzeltmek için uluslararası sistemle barışmak zorunda. Güney içinse Kuzey'le ilişkileri geliştirmek hem ekonomik, hem siyasi nedenlerle makul. Seul'de izlediğim Aralık 1997 başkanlık seçimleri bu ülkeyi derinden etkileyen Asya ekonomik krizinin en şiddetli dönemine denk gelmişti. Kim Dae-Jung o günkü seçimleri daha çok ekonomik vaatlere dayalı bir kampanyayla kazanmıştı. Aradan geçen sürede Güney Kore ekonomisi biraz toparlansa bile kriz öncesinin ekonomik canlılığı geri gelmedi. Nisan'da yapılacak seçimler öncesinde Dae-Jung'un popüleritesini artırmak için sadece ekonomik performansından başka şeylere, örneğin bolünmüş aileler sorunu nedeniyle binlerce Güney Koreliyi ilgilendiren bu zirveye ihtiyacı vardı.

Ancak tarihi zirvenin önemi yarımadanın sınırlarını aşıyor. Kuzey Kore hırslı silahlanma programıyla ve sahip olduğu nükleer başlık taşıyabilen uzun menzilli füzeleriyle ABD'nin bölgesel çıkarları ve muttefiki Japonya'nin güvenliği için ciddi bir tehdit unsuru olmayı sürdürüyor. İki yıl önce Kuzey Kore'nin fırlattığı bir Taepodong 1 füzesi Japonya havasahasını boydan boya gecerek bu tehdidin hiç de sanal olmadığını göstermişti. Şimdi geliştirdikleri ancak henüz test etmedikleri Taepodong 2 füzesinin Amerika'nın Batı sahillerini vurabileceği iddia ediliyor. Öte yandan Pyonyang rejimi, ABD-Güney Kore ittifakına karşı Moskova ve Pekin'le sıkı ilişkiler kurmuş durumda. Ancak Kuzey-Güney arasındaki yakınlaşma ve muhtemel bir nihai birleşme bölgede kurulu bulunan dengeleri derinden sarsacak.

İki ülkenin nihai birleşme ihtimali en başta Amerika'yı yakından ilgilendiriyor ve diplomatik açıklamalar bir yana endişelendiriyor. Yarımadada siyasi birleşmenin neticesinde Güney Kore'de bulunan Amerikan askeri üslerinin geri çekilmesi gündeme gelecektir. Güney Kore'de Amerikan askeri varlığına karşı yoğun bir kamuoyu var ve Kuzey'in bir tehdit olmaktan çıkışı muhalefeti daha da artıracaktır. Ancak bu konuda asıl Birleşik Kore ile Japonya'nın ilişkileri belirleyici olacak. Zira Koreliler tarihi bir refleks olarak Amerikalılardan daha cok Japonlardan çekiniyorlar. Japonya ise Amerika'nın bölgede varlığını bölge ülkelerini ürkütmemek için bir kalkan olarak kullanıyor. Öte yandan Japonya'nın ve Birleşik Kore'nin bolgede Amerikalılara hala ihtiyaç duymalarını gerektirecek en önemli faktör Çin Halk Cumhuriyeti. Kısacası Güney Kore'deki Amerikan üsleri (tıpkı Japonya'dakiler gibi) hem başağrısı olmayı sürdürecek, hem de jeopolitik hesaplar acısından vazgeçilemeyecektir.

Kim Dae-Jung "bu sadece bir başlangıç" diyor. Yalnızca topraklarını değil, aynı zamanda ailelerini de ikiye bölen bir savaştan sonra Koreliler böyle bir baslangıç için elli yıl beklediler. Daha fazla zamanın kaybedilmemesi yine onların bağımsız iradesine bağlı. Ancak Kore yarımadası bölgesel jeopolitik dengeler açısından sadece onlara bırakılamayacak kadar önemli.