İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, 1986 yılında tesis edildi. Şüphesiz ki, borsanın tarihi daha eskilere dayanıyor. Ancak bildiğimiz manada bir borsa olarak bu tarihten itibaren gündemimize girdi.

İMKB'nın ilk yılını saymazsak 1987 yılındaki en yüksek piyasa değeri 3 milyar dolardı. Bu yılın sonu itibariyle borsaya kote 87 şirket bulunuyordu ve bir yılda 118 milyon dolarlık bir işlem hacmine ulaşmıştı. 1990'a kadar gerek piyasa değeri, gerekse işlem hacmi bazında ciddi, ama yeni kurulmuş bir borsa için tabii sayılabilecek dalgalanmalar yaşayan borsamızda kote hisse senetlerinin 1990 yılında toplam piyasa değeri olarak 19 milyar dolara yaklaşmış, işlem hacmi ise 6 milyar dolar seviyesine çıkmıştı. Bu tarihte borsada 110 şirketin hisseleri işlem görmekteydi. 1995 yılındaki devalüasyona rağmen borsada işlem gören 205 şirketin halka arz edilmiş hisselerinin toplam değeri 20 milyar doların üzerindeydi ve işlem hacmi de 52 milyar dolara ulaşmıştı.

Bundan sonra borsamız, Türkiye'nin çalkantılı iniş çıkış grafiğine uygun bir seyir çizmiş. 1997 yılı sonunda 60 milyar doları aşan piyasa değeri, Asya krizini müteakip 98'de 31 milyara kadar düşmüş, ertesi yıl ise 114 milyar dolara yükselmişti. Bu hızlı yükselişle birlikte İMKB, 2000'nin Nisan ayında piyasa değeri olarak 125 milyar doları aşarak zirve yapmış. Son iki yıllık yükselen borsa grafiğine ve dolar üzerindeki baskıya rağmen henüz bu zirveyi yakalayabilmiş değiliz. Öte yandan yine o aylardaki kapsamlı işlem hacimleri sayesinde 2000 yılında yıllık işlem hacmi de 181 milyar dolar ile zirve yapmıştı. Yine de son altı aylık borsa performansı hem değer, hem de işlem hacmi olarak bu zirveleri daha istikrarlı bir seyir ile zorlamaya başladı.

Özetle 1990'da günlük ortalama 24 milyon dolarlık bir işlem hacmine sahip olan ve 10 milyar dolarlık ortalama piyasa değeri olan borsamız 14 yılda günlük işlem hacmi olarak yaklaşık 30 kat, piyasa değeri olarak da yaklaşık 11 kat büyümüş. Aynı 15 yıllık dönemde Türkiye'nin katma değer üretimi, yani gayrisafi milli hasılamız dolar bazında iki kat artmış. Yine bankacılık sisteminin mevduat ve kredi hacimlerindeki dolar bazlı büyümeye nispetle borsadaki seyir kayda değer. Yani İMKB son 15 yılda ciddi anlamda gelişmiş, serpilmiş.

Öte yandan borsada işlem gören şirket sayısı o tarihten bu yana ancak üç katı artabilmiş. Şüphesiz ki, o günden bu yana borsa şirketlerinin halka açıklık oranı da artmış, ancak yine de burada daha ziyade talep taraflı bir gelişmenin söz konusu olduğunu söyleyebiliriz. Borsayı canlı tutan da nispeten zayıf olan arz kanadına nispetle, ister yurtiçi, ister yurtdışı olsun yatırımcıların ve tasarruf sahiplerinin borsaya olan iştahı. Arzın talebe nispetle bu kadar dar kalması, piyasa derinliğinin de gelişmesini engelliyor. Borsa, arz edilen şirketlerin temel analize konu olan mali yapıları ve stratejik büyümeleri gibi gerekçelerden ziyade söz konusu talep fazlasının kaprislerine göre şekilleniyor. Avrupa ve Ortadoğu'nun başlıca borsaları ile karşılaştırılınca, işlem hacmi nispetinde şirket sayısı en düşük, ama buna rağmen piyasa değeri nispeten yüksek sayılabilecek borsalarındanız.

Şüphesiz ki, bu basit tahlil tek başına borsamızı yorumlamak için yeterli değil. Ancak gelişme seyrinin mahiyetini ortaya koyması bakımından önemli ipuçları veriyor.

Borsa, başta KOBİ'ler olmak üzere Türk şirketlerinin finansman ve profesyonelleşme imkânları ile ortaklık kültürünün gelişmesi açısından en önemli araçlarından biridir. Bu aracın yaygın olarak kullanılması gerekir.

MELİKŞAH UTKU

Künye

Temsilcilikler

Abone Formu

Mesaj Formu

Online İlan