Sovyetler'in 1991'de çökmesinin ardından Bağımsız Devletler Topluluğu'nun (BDT) kurulmasından bu yana, organizasyon içindeki ülkelerin menfaatleri sürekli çatıştı. 24-25 Ocak'ta Moskova'da yapılacak BDT toplantısın Rusya'nın yeni lideri Viladimir Putin'in, bölgenin içinde bulunduğu durumu değiştirme çalışması olarak gösteriliyor. Rusya ve Beyaz Rusya, BDT'yi Sovyet İmparatorluğu'nu yeniden kurmak için bir mekanizma olarak değerlendiriyor. Kırgızistan, Ermenistan ve Tacikistan ise, Rusya'dan askeri destek almak için bir yol olarak görüyor. Moldova, Kazakistan, Türkmenistan ve Ukrayna, ekonomik nedenlerle üye olmaya zorlanırken, bu ülkeler BDT'ye hep katlanılması gereken önemli bir canavar gözüyle baktılar. Topluluğa üye olmaya zorlanan Gürcistan ve Azerbaycan ise, Rusya'nın nüfuzunu azaltmak için gereken her zeminde, inatla BDT'nin kurumlarını zayıflatmaya çalıştılar. BDT üyelerinden her birinin sık sık Rusya'ya karşı ittifaklar kurmak için farklı öncelikleri vardı. Buna en bariz örnek olarak, Rus hegemonyasına karşı koymak için, Gürcistan, Ukranya, Özbekistan, Ermenistan ve Moldova'nın oluşturduğu GUUAM grubu gösterilebilir.

Putin sert uyarılar yapacak

Zirvenin gündemine göre Putin, en fazla 5 ikili görüşme yapabilecek. Ukrayna ve Kazakistan, ortak serbest ticaret anlaşmasına imza atmak istiyor. Azerbaycan ve Türkmenistan petrol ihraç güzergahları ile ilgileniyor. Ermenistan ve Tacikistan'ın ise güvenlik konularında endişeleri bulunuyor. Bir buçuk gün sürecek zirvede 17 sıcak konu gündeme gelecek. Çok kısa sürede çok kapsamlı bir çok konunun ele alınacak olması nedeniyle resmî gündeme bağlı kalınması beklenmiyor. Bunun yerine Putin'in zirveyi, BDT'yi birbiriyle savaşmaya hazır üyelerinin bulunduğu zayıf bir organizasyondan, birbirini tutan ülkelerin bulunduğu bir topluluğa dönüştürmek için kullanacağı belirtiliyor. Rusya'nın hegemonik rolünü ya da BDT'yi el altından çökertmeye çalışan üye ülkelere karşı toleranslı davranması beklenmeyen Putin'in, NATO veya Avrupa Birliği'ne katılma isteği duyan ülkeleri ise, sert bir şekilde uyaracağı düşünülüyor. Putin bir yandan BDT'yi yeniden diriltmeye çalışırken bu sayede üye ülkelerin Rusya'ya karşı değil, Rusya için birlikte çalışmasını da garanti altına almaya çalışacak.

Kim Rusya'nın yanında kalacak?

Zirvenin en ağır tartışması, Putin'in 11 BDT üyesinin Rusya'yla geleceğe yönelik ilişkilerini belirlemeye zorlaması ile ortaya çıkacak. Rusya lideri, Topluluk üyelerinin çoğunluğunun Moskova'nın yanıda yer almasını bekliyor. Beyaz Rusya, Moskova'nın partneri olarak kalmaya devam edeceğini belli ediyor. Kazakistan'ın ise Rusya'dan başka gidecek hiçbir yeri yok. Küçük Kırgızistan kendini Moskova tarafından tehdit ediliyor gibi hissetmezken, Rusya'yı daha geniş dünyalara açılmak için bir kapı olarak görüyor. Tacikistan ise, Moskova'nın askeri desteğini kaybetmemek için Putin'i terslemeyi göze alamıyor. Ermenistan, bir yandan bağımsızlığını güçlendirmeye çalışırken, Karabağ konusunda Azerbaycan'a karşı Rusya'nın askerî desteğinden mahrum kalmak istemiyor. Bu beş ülkenin de Rusya'nın uyduları konumundan çıkmak için yeterli itici gücünün bulunmuyor. Diğer üç ülke ise, Rusya'ya katılacak görüntüsündeyken, bunu mümkün oldukça geciktirmeye çalışıyor. Türkmenistan, İran ve Azerbaycan arasında 20 Ocak'ta gerçekleştirilen trans-Kafkasya boru hattı görüşmelerinin fiyaskoyla sonuçlanmasının ardından, tarafsız Türkmenistan'ın petrol ihraç güzergahları nedeniyle Rusya'nın yanında yer alacağı tahmin ediliyor. Ukrayna ve Moldova, AB'nin yeterince dikkatini çekemeyince, yeniden doğuya doğru yöneldi. Bu nedenle, Türkmenistan, Ukrayna ve Moldova BDT üyesi olmak istemese de, alternatifleri yok.