İstiklal Marşı'mızı yazan Mehmet Akif Ersoy'un en çok okunan eserlerinden biri olan Safahat, bundan sonra İnkılap Yayınları dışında başka yayınevleri tarafından basılamayacak. 1995 yılında yürürlüğe giren "Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nuyla, eser sahibi ve mirasçıların sanatsal ürünler üzerindeki hakklarının 50 yıldan 70 yıla çıkarılmasıyla Safahat'ı basma ve yayımlama hakkı merhum şairin torunlarına bırakılmıştı. Söz konusu yasanın yürürlüğe girdiği 1995 yılından bu yana başka yayınevlerinde basılan Safahat örneklerinin dağıtım ve basım hakkı da tehlikeye girdi.

Akif'in torunlarının basım ve yayım hakkını verdiği yayınevi haricinde, 70 yıl süresi doluncaya kadar başka hiçbir yayınevi Safahat'i basamayacak. İnkılap Yayınları dışında Safahat basacak olan yayınevlerine tecavüzün refi ve men'i davaları, ceza davaları ve tazminat davaları açılabilecek. Önemli bir okuyucu kitlesine hitap eden ve her devirde rağbet görecek bir eser olan Safahat'ın basım hakkı üzerindeki yasal değişiklileri daha önce Safahat basan yayınevlerinin müdürleriyle görüştük.

Korsan kitaplara geçit yok

Sanatçılarının zorluklar içinde yaşadığı ve ancak ölümünden sonra kıymetinin anlaşıldığı bir ülkede Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun çıkarılması, sanatçılar açısından oldukça olumlu bir gelişme. Ancak ekonomik yetersizlikler nedeniyle binlerce sanatseverin korsan yayınlara yönelmek zorunda kalması, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun sık sık baltalanacağına işaret ediyor. Hele de eserleriyle geniş halk kitlelerine malolmuş yazarların eserleri üzerindeki tartışmalar sona ereceğe hiç benzemiyor.

Halk tarafından sahiplenilen ünlü kalemlerimizden biri de İstiklal Şairimiz Mehmet Akif Ersoy. Akif'in Safahat'ini bugüne kadar onlarca yayınevini basmıştı. Akif'in mütevazi bir hayat yaşayan ve ortalıkta fazla görünmek istemeyen torunları, Safahat'in basım hakkına sahip çıktı. Bundan sonra her isteyen Türk edebiyatının en çok başvurulan eserlerinden biri olan Safahat'i kafasına göre basamayacak. Fakat söz konusu kişi Mehmet Akif olduğu için bu zorunluluk beraberinde bazı sıkıntıları da getireceğe benziyor.

"Mehmet Akif'in varisleriyle yeniden bir anlaşma yaptık. 1995'de yürürlüğe giren yeni kanunla eser sahibi veya mirasçıların eser üzerindeki mali hakları 50 yıldan 70 yıla çıkarıldı. 50 yıllık süre dolduktan sonraki dönemde diğer yayınevleri haksız yere Safahat'i yayınlıyorlardı. Bizim en son varislerle varmış olduğumuz nihayi anlaşmayla önümüzdeki 5 yıl boyunca da, tekrar bundan önce olduğu gibi eserin yayın hakları sadece İnklap Kitabevi'nde oldu." diyen İnklap Yayınları Genel Müdürü Arman Fikri kendileri dışında Safahat'i basan yayınevlerinin bastıkları kopyalara korsan kitap muamelesi yapılacağını söylüyor.

70 yıl çok uzun bir süre

Varisleriyle görüştüklerini ve telif yasalarına uymayan Safahat basımlarınının telifini ödediklerini söyleyen Akçağ Yayınları Genel Müdürü Ahmet Ünalmış, Safahat gibi çok okunan bir kitabın 50 yılı geçen bir sürede tek bir yayınevine basım hakkının verilmesini uygun bulmadığını söylüyor. "Yeni kanun çıktıktan sonra diğer yayınevlerinin Safahat'i basmasının uygun olmadığını düşünüyorum. Ama kanunun 70 yıla çıkması kültürel bir mesele için çok uzun bir süre. Eskisi gibi 50 yıl olması gerekir. Çünkü nesiller değişiyor. Arkadan gelen nesillerin sadece kültür üzerinden veraset üsülüyle para almasını çok ahlaki bulmuyorum. Fakat böyle bir kanun çıkmışsa aslında telif haklarının bir kişide toplanması daha iyi. Çünkü aksi takdirde bastığınız kitabın bir haysiyeti kalmıyor. Safahat kanunen 50 yıl iken Kültür Bakanlığı'ndan Milli Eğitim Bakanlığı'na, Diyanet İşleri'ne kadar herkes eseri bastı. O sıralarda bizde bastık" diyen Ünalmış, önemli eserlerin basım hakkının tek yayınevine verilmesini doğru bulduğunu ancak 70 yılın bir eserin basım hakkı için çok uzun bir süre olduğunu kaydediyor.

10 ciltlik Akif külliyatı içinde Safahat'ı basan Hak Yayınları Genel Müdürü Halit Kapucu da, Akif'in eserlerinin tek bir yayınevine verilmesine karşı çıkanlardan: "Kanun 50 yıldan 70 yıla çıkarıldığı için varislerin eser üzerinde hak iddia edebilme nedeni çıktı. Bizim Akif külliyatımız daha önceden basılmıştı. Safahat'in dışında kalan diğer bilgileri biz Milli Mücadele yıllarındaki yayınlara ulaşarak aldık. Bu konuda iznimiz var. Safahat'i tek cilt olarak hiç basmadık, bizim bastığımız Safahat, külliyat içinde yer alıyor. Telif yasasının 50 yıldan 70 yıla çıkarılmasına diyeceğimiz hiçbir şey yok. Daha önce külliyat için araştırma yapan İsmail Hakkı Şengül'e telif ödemiştik, anlaşmamız var ve bu konuda bir sorun çıkmaması için temennide bulunuyoruz."

70 yılı uzun bulan Kapucu, Akif'in milli şair olması nedeniyle bu konuda hoşgörü gösterilmesi ve başka yayınevlerinin de onun eserlerini basma hakkına sahip olması gerektiğini düşünüyor.

İstiklal Marşı da telif konusu olabilir

"Geçmişte Safahat'in basımını yapmıştık, artık yapamayacağız herhalde. Biz Safahat'i orjinali ve sadeleştirilmiş haliyle basmıştık. Telif haklarıyla ilgili olan bu mesele, 50 yıl süresi dolan diğer eserler için de geçerli. Aynı şey Elmalı Hamdi Yazır meali için de geçerli olabilir" diyen İz Yayınları Genel Müdürü Mehmet Kahraman, Mehmet Akif'in milli şairimiz olmasından dolayı telif tartışmalarına kayıtsız kaldığını söylüyor. "Bu durumda Akif'in varisleri İstiklal Marşı'yla ilgili de telif hakkında bulunabilir" diyerek gelişmelere kaygıyla yaklaşan Kahraman, Akif'in milli bir şair olmasının telif tartışmalarının önemini arttırdığını belirtiyor. Kahraman Akif'in eserlerinin basım hakkının birden çok yayınevine verilmesi ve eserleri basan yayınevlerinin varislere telif ödemesi fikrine daha sıcak bakıyor.