ÖMER ÇAKKAL
Rusya, Çin, ABD gibi büyük devletlerin emellerinin eksik olmadığı Afganistan üzerine bugüne kadar ne yazık ki tek film izleyebildik. O da İran sinemasının usta payesi verilmiş yönetmenlerinden Mohsen Makhmalbaf'ın 'Kandehar'a Yolculuk' adlı filmiydi. Kanada'da modern bir hayat süren bir kadın gazetecinin doğduğu topraklara yolculuğunu anlatan Kandehar'a Yolculuk, Afganistan'a, Afganistanlılara ve orada yaşananlara oryantalist bir bakış açısıyla bakıyordu. Nilüfer Pazira'nın canlandırdığı Nafas karakteri Afgan kadınlarının yerel kıyafetleri burkanın içine hapsolduğuna inanıyor, filmin başından sonuna kadar, Taliban yönetiminin tüm kadınlar için zorunlu hale getirdiği burkanın çağdışılığından dem vurarak sessiz sedasız akıp giden olağan hayatı bir türlü kabul edemiyordu.

Kandehar kuşku uyandırmıştı

Afganistan'ı işgal ederek Afgan kadınlarını 'özgürleştirdiği' tezini işleyen Amerika'yı haklı çıkaran film gösterime girmesinin ardından kuşkuyla karşılanmış, pek çok eleştiri almıştı. Eleştirilerin hareket noktasını Taliban'ı iktidara getiren gücün zaten Amerika, filmin de Amerikan ideolojisinin sinemasal bir yansıması olduğu idi. Kahdehar'a Yolculuk'un ardından konusu Afganistan'da geçen ikinci bir film bu hafta sinemalarımızda gösterime giriyor; 'Osama'. Moskova Film Okulu'nda eğitim gören Afgan yönetmen Sıddık Barmak'ın ilk uzun metrajlı çalışması olan ve uluslararası dolaşıma 'Osama' adıyla çıkan film Afganistan'a yine Taliban yönetimine tepkinin simgesi konumuna getirilen kadınların gözünden bakıyor.

Yıl 1996, Yer Afganistan

Filmin konusu kısaca şöyle: Yıl,1996.. Taliban'ın Afganistan'da yönetimi ele geçirdiği ilk yıllar. Hemşire olarak çalıştığı hastanenin kapatılmasıyla işsiz kalan bir kadın, yeni yönetim kadınların yanlarında bir erkek refakatçi olmadan sokağa çıkmalarını yasakladığı için 12 yaşındaki kızı ve yaşlı annesiyle birlikte eve hapsolur. Çalışma imkânı olmadığından bir süre komşularının yardımlarıyla yaşamaya çalışsalar da açlık tehlikesiyle yüzyüze kaldıklarında küçük kızının saçlarını kesip onu erkek kılığına sokmaya karar verirler. Kendine ülkede yaygın olarak kullanılan Usame adını veren genç kız, ölen babasının dostu olan mahalle sütçüsünün yanında çalışmaya başlar.

Ancak bir süre sonra, erkek rolü oynamanın da Taliban rejiminin baskısından kaçmak için yeterli olmadığını, baskının kadın erkek herkes için oldğunu anlayacaklardır. Sütçüde çalıştığını fark eden Taliban askerleri diğer erkek çocuklar gibi medresede eğitim görmesi için Usame'yi götürürler. Genç kızın burada cinsiyetini saklaması pek mümkün değildir.

Bakış dışarıdan değil

Bu yıl gerçekleştirilen 23. İstanbul Film Festivali'nde izlediğimiz Osama, Afganistan'a Kandehar'a Yolculuk kadar ajite bir bakışla ve 'dışarıdan' bakmasa da, halkın en temel ihtiyaçlarından birini karşılayan şehir hastanesinin Taliban milislerince kapatılması ve final sahnesinde yaşananlar gibi aşırılıkları da barındırıyor. Açlık sınırındaki dul annesinin ve babaannesinin karnını doyurabilmek için saçlarını kesip erkek kılığına giren genç bir kızın yaşadıklarından hareketle, Taliban rejiminin uygulamalarının özellikle kadınlar üzerindeki etkisini çarpıcı bir dille anlatıyor.

Film, kimliğini saklayan genç kızın diğer erkeklerin zoruyla çıktığı ağaçtan geri inememesi ve kestiği saçlarını saksıya ekmesi gibi oldukça etkileyici sekansları barındırıyor.

Taliban'a eleştiri ama...

Afganistan, Hollanda ve Japon yapımı olan film bir taraftan şeriat kurallarını uyguladığını savunurken öbür yandan haşhaş üretip uyuşturucu ticareti yapan Taliban yönetimine ağız dolusu eleştiri getiyor ve hüzünlü finaliyle akılda kalıyor. Bu yıl Altın Küre'de Yabancı Film Ödülü'nü alan Osama, Taliban yönetimini eleştirirek Amerikanın işgal politikasını onaylıyor gibi görünse de, aslında ne Taliban'a ne Amerika'ya yakın duruyor, sadece hüzünlü bir dram anlatıyor.

OSAMA

Yapım : 2003 - Afganistan, Hollanda, Japonya
Tür: Drama - 83"
Senaryo - yönetmen : Sıddık Barmak
Oyuncular : Marina Golbahari, Arif Herati, Zübeyde Seher, Muhammed Nadir