Esas zor olan

 
Görebildiğim kadarıyla, Almanya, tarihinin hiçbir döneminde karşılaşmadığı ciddi bir lâiklik sorunu ile bugün yüzleşiyor.

FRANKFURT (Oder)- Almanya, toprakları üzerinde yaşayan üç milyonun üzerinde Müslümanla yüzleşmeye çalışırken, özellikle 'lâiklik' noktasında ciddi sıkıntılar yaşıyor. Alman yetkililer bu sıkıntıyı itiraftan kaçınmıyorlar. Stuttgart İdare Mahkemesi'nin Afgan kökenli bir bayan öğretmenin derslere türbanla girmesine getirdiği yasak bu sıkıntının son dışa vurumu. Frankfurt (Oder) kentindeki Avrupa Üniversitesi kültür bilimleri fakültesi dekanı Prof. Schiffauer, "Almanya zorlanıyor, ama bu yüzleşmeden bir çözümle çıkacak" görüşünde...

Türk gazeteleri, Stuttgart kararını, "Almanya'da türbana yasak" biçiminde duyurdular; oysa bir federal devlet olan Almanya'da, o karar, yerel geçerliliğe sahip. Almanya'daki genel uygulama üniversitelerde türban serbestliğini öngörüyor. Almanya'nın şu anda sıkıntısını yaşadığı, kamusal alana türbanıyla girmek isteyen Müslüman kadına nasıl muamele edileceği... Stuttgart'taki mahkeme bu konuda sınırlayıcı bir karar aldı.

Almanların başörtüsünü yadırgandıklarına kuşku yok; yetkililere, "Keşke böyle bir sorun yaşanmasa" tavrı egemen... Berlin'de görüştüğümüz yabancılar sorumlusu, "Bizden, içimizde yaşayan Müslümanlara daha hoşgörülü olmamız isteniyor, olalım tabii; ancak, bize bu aklı verenler, kendileri seçilmiş bir milletvekilini başörtülü olduğu için Meclis'ten kovarsa biz ne yapalım?" dedii. Bu çarpıklığa verdiği örnek de, Stuttgart'taki mahkemede görülmekte olan başörtülü Afgan öğretmen dâvâsıydı.

Avrupa Üniversitesi'nde dinlediğimiz dekan Prof. Schiffauer, Avrupa ülkelerinin toplum projeleri arasında görülen farklılıkları incelemiş... Bir aşırı uçta, her vatandaşı devlete sadakatte 'eşitlikçi' olmaya dâvet eden Fransa var; "Cumhuriyetçi" sıfatını uygun gördüğü bu tavır azınlıkların hareket alanını daraltıyor, çok kültürlülüğe izin vermiyor... Hollanda'daki sistem Fransa'ya benzer görünüyor; ama orada 'bireysellik' fazlaca vurgulandığı için azınlıklar kültürel rahatlık içindeler... Buna karşılık, İngiltere'de 'çok uluslu toplum' modeli var; azınlıklara geniş haklar tanınıyor... Fransa başka dillerin konuşulmasına ve kamusal alanda dinî simgelere (bu arada başörtüsüne) hoşgörüyle bakmıyor; ancak İngiltere ve Hollanda'da bunlar fazla sorun olmuyor...

Almanya'da ise Avrupa'daki diğer örneklerden farklı bir yaklaşım görülüyor; bu yaklaşımda yakın zamanda yaşanan Nazi deneyimine tepki büyük rol oynuyor. O dönemde yaşananlar tekerrür etmesin diye bir dizi tedbir alınmış. Almanya, bu sebeple, bir 'sorumluluk toplumu' ve okullarda bu yolda eğitim veriliyor. Azınlıklara hak az; bunun etkisi kıyafet, spor dersi ve okulda Türkçe konuşma izni gibi alanlarda kendini hissettiriyor... Ancak, idarenin yanlışları, bugüne kadar mahkemeler tarafından hep düzeltildi; yerel mahkemelerde elde edilemeyen haklar federal düzeyde kazanılıyor... Prof. Schiffauer'e göre, mahkemeler hak gasbına karşılar, ciddi gerekçe bulunuyorsa 'istisna'yı kabulden yanalar... Lâiklikle ilgili yanlış uygulamalara hukukî itirazları ciddi bulduğu taktirde hep haklı görmüş mahkemeler...

Sözün kısası şu: Stuttgart İdare Mahkemesi'nin aldığı kısıtlayıcı karar, toplumsal çıkarı bireysel hakların önünde gören geleneksel Alman tavrını yansıtıyor. Bu tavır, sadece başörtülü kadınların kamusal alana girmelerini engellemekle yetinmiyor, Türk çocuklarının okulda kendi dillerini konuşmalarına ve din derslerine de sınırlamalar getiriyor... Oysa, dünya bu tür sınırlamaları geride bırakıp daha hoşgörülü bir evrenselliğe doğru gelişiyor...

Görebildiğim kadarıyla, Almanya, tarihinin hiçbir döneminde karşılaşmadığı ciddi bir lâiklik sorunu ile bugün yüzleşiyor. Yörelerin farklı uygulamaları veya mahkemelerin birbiriyle çelişen kararları hep bu yüzden. Ancak, Almanya, geçmiş deneyimleri ve ileriye yönelik hesapları sebebiyle, bu sıkıntıyı aşmanın yolunu bulma çabasında. Topraklarında üç milyonun üzerinde Müslüman azınlık barındıran bir ülke olarak, yakın zamanda, başörtüsü sorununu da çözmeyi başaracaktır.

Esas zor olan, çoğunluklarına karşı müsamahasız toplumların bu tür sorunları çözmeleri...

NOT: Bir seyahat sebebiyle 'Gündem' iki gün kapalı kalacak. Bilginize. F.K.