Reisicumhur 'Hukukçu' Olunca

"Hukuk yönetenleri de bağlar." Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in yeni yasama yılının açılış töreninde sarf ettiği bu sözlerinin, Millet Meclisi'nin hükümete ayrılan sıralarında oldukça soğuk karşılandığını görmek için psikolog olmaya gerek yok. Bugüne kadar önüne gelen kanun hükmündeki kararnameleri, içeriğinden ziyade meclisi by-pass eden üslubu yüzünden iade eden Cumhurbaşkanının hukukun üstünlüğü prensibinde ısrar edişini anlamakda zorluk çekenler var. Bu kararnamelerden birisinin içeriği, hatırlanacağı gibi oldukça tepki çekmiş; bu tepkiler karşısında hükümet, memurlar hakkında hazırlanan söz konusu infaz kararnamesini, irticayı bahane ederek empoze etmeye kalkmıştı. Bir diğeri ise, başta Dünya Bankası'ndan gelecek krediler için ön şart niteliği taşıyan kamu bankalarının özelleştirilmesiyle ilgiliydi ki, kamunun şeffaflaştırılmasının önündeki en büyük engellerden birini kaldırmaya yönelik olduğu için pek çok kesimin olurunu almış olmasına rağmen yine Cumhurbaşkanının azizliğine uğramıştı. Çankaya'dan yapılan açıklamada, her iki kararnamenin de aynı gerekçeden reddedildiğinin altı çiziliyordu: Söz konusu düzenlemeler meclisten geçmeliydi.

Şüphesiz ki, meclisten geçen ve bu anlamda hukukileşen her kanun, adaletin tecellisi anlamına gelmiyor. Bu çerçevede hukuki meşruiyet ile insan haklarını ölçü alan bir meşruiyet birebir örtüşmüyor. Hukukun üstünlüğü, her zaman için adaletin tecelli edeceği garantisini vermiyor. Netice itibariyle, milletin meclisi her zaman için milletin arzularını seslendiremediği gibi, çoğunluğun hükmü de her zaman insan haklarını temsil edemiyor. Yine de bugünün demokratik olması gereken rejimlerinde başka bir çözüm yolu henüz bulunmuş değil. Hukukun düzgün işlediği bir rejimde hak peşinde koşmak, yönetenlerin zaten kötü kurgulanmış olan bir hukuk sistemini by-pass etmek istediği ülkemizde adaleti savunmaktan çok daha kolay.

Ancak işte tam bu noktada kalkınma ile demokrasi arasındaki çelişki gündeme geliyor. İlk bakışta siyasal platformda demokratikleşme ile ekonomik liberalleşme birbiriyle örtüşür gibi gözükse de, esasında ekonomik liberalleşmeyi gerektiren yapısal değişim için bugün kalkınmakta olan ülkelere uygulanan model, çoğu zaman yaptırımcı ve hatta vatandaşların taleplerine aykırı gibi gözüken bir devlet mekanizması gerektiriyor. Doğru veya yanlış, eski alışkanlıklardan vazgeçmek çok zor. Haliyle bir özelleştirme kampanyası, teşvik sisteminin değiştirilmesi, bankacılık sektörünün rehabilitasyonu, tarım sektöründe sübvansiyonların kaldırılması gibi geçmişin yapı taşlarını yerinden oynatmayı gerektiren bazı atılımlar, demokratik bir sistemde kolaylıkla hayata geçirilemiyor. Bu gibi durumlarda kanun hükmünde kararnamelerle, yönetmelikler ve oldu bittiler, üzerinde ciddi bir uluslararası baskı hisseden hükümetler için kolay kaçamaklar olarak bir anda çok cazipleşebiliyor. Bu çerçevede, değişimi denetim altında tutmak isteyen pek çok rejim, bu hukuk dışı ve demokratik olmayan yöntemlere kolaylıkla baş vurabiliyor.

Ancak tarih bize, dizgin altına alınmayan bir otoritenin çok kısa bir süre zarfında despotlaşabildiğini de gösteriyor. Nitekim, bir zamanlar Özal'ın, lafını dinlemeyen meclisi iktisadi konularda by-pass etmek için geliştirdiği kanun hükmünde kararname formülü, bugünün hükümetlerince temel insan haklarına aykırı olan haksız bir uygulamayı gerçekleştirmek için kullanılabiliyor.

Sezer'in bu konudaki ısrarı işte bu sebeple oldukça yerinde. Cumhurbaşkanı'nın bu tavrı yüzünden top artık mecliste. Doğru düzgün işleyen bir hukuk sistemini kotarmak için gereken tüm imkanlar bu meclisin elinde.

Adaletin tecellisinden yalnız zalimler korkar. Buyurun öyleyse hukukun üstünlüğüne. Eğer zalimlerden korkunuz yoksa.