Avrupa Parlamentosu'nda, Hristiyan Demokrat Grup üyesi Fransız parlamenter Philippe Morillon tarafından hazırlanan, "Türkiye'nin AB'ye tam üyelik başvurusu ve müzakerelerin son durumu" başlıklı rapor, dün Dışişleri Komisyonu'nda son defa ele alındıktan sonra, oylanarak Genel Kurul'a gönderildi.

Dışişleri Komisyonu, bazı siyasi gruplar ve parlamenterler tarafından verilen değişiklik önergelerini de dün görüştü ve oyladı. Bu önergeler arasında, Ermeni soykırımı iddialarının Türkiye tarafından kabul edilmesini isteyen teklifler de yer alıyordu. Türkiye raporu, 90'lı yılların başında BM'nin Bosna'daki barış gücü FORPRONU'nün komutanlığını yapmış eski bir general olan Hristiyan Demokrat Fransız parlamenter Morillon tarafından hazırlandı.

Morillon raporunda, Türk kamuoyunun ve siyasi partilerinin, AB'ye tam üyelik için gerekli reformların boyutları karşısında çeşitli duygulara kapıldıkları; çok bağlı oldukları hükümranlık haklarından kısmen vazgeçmeleri, zihniyet ve alışkanlıklarını değiştirmeleri gereğini fark ettikleri belirtildi.

'TSK'nın politikadaki ağırlığı azalmalı'

"Türkiye'nin AB'ye katılımı, her iki taraf için de gizlilik ve sessizlik içinde gerçekleştirilemeyecek kadar önemli bir karardır" diyen raportör, bu karar öncesinde ulusal parlamentolarda ve AP'de çok uzun tartışmalar gerekeceğine, "zor ve uzun bir yolun" söz konusu olduğuna dikkat çekiyor.

Raporda, "Kıbrıs'ın bölünmüş kalmayı sürdürmesini kimsenin anlayamadığı" görüşü de savunuluyor ve "Terörizmle mücadelenin son bulduğunun kabul edildiği ölçüde, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin politikadaki ağırlığı da azalmalıdır" ifadesine yer veriliyor. Son cümlede, Latince "Cedant Arma Togae" deyişinin bugün de geçerli olduğu yazılıyor. Romalılardan kalan bu ifadeler, "Silahlar yerini hukukun cüppesine bırakmalıdır" anlamına geliyor.

'İnsan hakları geliştirilmeli'

Rapora ilişik karar tasarısında, Türkiye'nin AB'ye tam üyelik müzakerelerinin, Kopenhag kıstaslarına tam uyum sağlanmadıkça başlayamayacağı belirtilerek, Türkiye'deki demokratikleşme reformlarına atıfta bulunuluyor ve "atılan adımlara rağmen, insan hakları ve azınlık haklarının geliştirilmesi gereği" üzerinde duruluyor.

Kıbrıs konusunda Ankara'ya baskı amaçlı bazı maddelere de yer verilen karar tasarısında, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in seçilmesinin, reformların iyi yönde ilerletilmesi açısından bir koz olduğu görüşü savunuluyor. Türk uçaklarının Irak'taki operasyonlarının eleştirildiği tasarıda, "idam cezasının kaldırılması umudu" yansıtılıyor ve "Türk hükümetinin, ülkenin toprak bütünlüğüne saygı çerçevesinde, Kürt asıllılar dahil tüm vatandaşların insan haklarını geliştirmeye yönelik çabalarına destek" mesajı veriliyor.

Karar tasarısında, AB Konseyi'nden, Türkiye'nin Avrupa Ortak Dış Politika, Güvenlik ve Savunma Kimliği'nde yer alma arzusunu dikkate alması da isteniyor. Türk hükümetine, Kıbrıs sorununun çözümüne katkıda bulunması ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin tüm kararlarına uyması çağrısının da yer aldığı karar tasarısında, Türkiye-AB ilişkilerinin değerlendirileceği bir "tartışma forumu" oluşturulması öneriliyor.

'Amerikalılar aptallık yaptı'

Sözde Ermeni soykırımı iddialarını rapora ve karar tasarısına sokmayı hedefleyen değişiklik önergeleri geri çekildi. Morillon, komisyon üyesi parlamenterleri uyararak, "Amerikalı dostlarımız bir aptallık yapıyorlar diye onları izlememiz gerekmez" dedi. Morillon, "Soykırımdan söz etmeye hakkımız yok. Ermeni Patriği'nin açıklamalarını da dikkate alın" diye konuştu. Yeşiller adına sözde soykırım iddialarını rapora sokmak amacıyla değişiklik önergesi veren TBMM-AP Karma Parlamento Komisyonu Eşbaşkanı Fransız Daniel Cohn-Bendit, "günah çıkartacağını" söyledi ve önergeyi sunduktan sonra Türk Dışişleri Bakanı'nın ve AB Komisyonu'nun bazı üyelerinin kendisine telefon ederek, kendisini uyardıklarını bildirdi. Cohn-Bendit, "Türk kamuoyunun tarihi tartışması gerektiğini", Türk arşivlerinin açılmasının yararlı olacağını savunduktan sonra "Hata yapmışım. Soykırım ifadelerinin rapora girmemesi doğru olacak" dedi.

Erbakan'a ceza verilmesi yanlış

AP Dışişleri Komisyonu'na sunulan diğer değişiklik önerileri de şöyle yer aldı: Andre Brie, Türkiye'nin, siyasi, sosyal ve kültürel haklara ilişkin BM sözleşmelerini imzalamasını kutlayan bir paragrafa ek yaptırarak, "Kürt sorununun bölücülük ve terörizmle özdeştirilmesini kınama" girişiminde bulundu. Lüksemburg eski Dışişleri Bakanı Jacques Poos, "Eski Başbakan Necmettin Erbakan'a verilen cezanın çoğulcu demokrasi ile uyuşmadığını" öne süren bir değişiklik teklifi sundu. İsveçli Lennart Sacredeus, "Türk askerlerinin Kıbrıs'ın kuzeyini işgal altında tuttukları ve adayı böldükleri" ifadelerini rapora sokmayı denedi. Avusturyalı Hannes Swoboda ve Yunanlı Giorgos Katiforis, "TSK'nın Türk politikasındaki rolünün etkileri"ni gündeme sokmak için çaba harcadı ve DGM'lerin kaldırılması çağrısından söz etti. Çok sayıda parlamenter de Türkiye'de idam cezasının kaldırılmasının, katı ifadelerle istenmesi için girişimlerde bulundu.