Geleneksel Türk sanatları içinde en eski ve en görkemli geçmişe sahip olanlardan biri de halı sanatıdır. 14. ve 15. yüzyıllar arasında üretilen Türk halıları o kadar ünlüydü ki, dönemin ihtişamlı Avrupa krallıklarına ihraç ediliyordu. Bu tarihlerde üretilen halılarda yıldız, kare gibi motifler ve özellikle kufi yazı deseni kullanılıyordu. "İlk dönem Osmanlı halıları" adı altında toplanan bu örnekler, ilk kez İtalyan ressamların tablolarında görülür. Yapılan arkeolojik kazılar sonunda Altay Dağları'nda bulunan "Pazırık" halısı dünyanın en eski halısı unvanını almış. Gördes denilen Türk düğümü ile dokunan Pazırık halısının tarihi M.Ö 3. yüzyıla kadar uzanıyor.

Zengin bir motif kültürümüz var

Halının üzerindeki pars damgası ile at, eyer ve pantolonlu süvari resimleri günümüze kadar bozulmadan gelmiş. Türk halı sanatının tarihçesi Mobilya+Tekstil dergisinde anlatılıyor. Türk halı sanatının klasik dönemi olarak kabul edilen 16. ve 17. yüzyıllarda ise halılarda madalyon motifi ve çeşitli zengin bitkisel motifler kullanılmış. Dönemin halıları iki grupta toplanıyor. Uşak halıları denilen ilk grubun en belirgin özelliği motif zenginliği. Kudret anlamı olan kaplan ve panter postunun yanında, üç benek ve bulut motifleri de bu zenginliği yaratan formlar arasında yer alıyor. İkinci grubu oluşturan saray halıları, Türk halı sanatında yeni bir tekniğin ve natüralist çiçek motiflerinin görüldüğü bir gruptur.

Hangi motif ne anlatıyor?

Dokuyucu kızların beklentilerini simgeleyen motifler, aynı zamanda dönemin sosyal ve ekonomik yapısını da yansıtmaktadır. İşte en çok kullanılan motiflerin anlamları:

1) ELİ BELİNDE: Bu desen üreme ve doğurganlığı simgeler.

2) BEREKET: Eşler arasında birliğe, doğurganlık ile berekete işaret eder.

3) SEVGİ VE BİRLİK: Bu motif Türklerdeki tek eşliliği anlatır.

4) ÇEYİZ: Evlenme çağına gelmiş genç kızların çeyizini simgelemektedir.

5) İNSAN FİGÜRÜ: Genel olarak dokuyucunun evlendikten sonra anne olma isteğini belirtir.

6) KOÇ BOYNUZU: Güç, erkeklik, yiğitlik ve kahramanlık demektir.

7) NAZARLIK: Bu desen bir çeşit nazarlık olarak kullanılmaktaydı.

8) SÜREKLİLİK: Dokuyucu kızın; ailesinin ve boyunun devamını ve sürekliliğini simgeler.

9) HAYAT AĞACI: Tek tanrılı dini simgeler.

10) KUŞ MOTİFİ: Anadolu halıcılığında birçok değişik anlamda kullanılan bu desen, genellikle mutluluğu ifade eder.

11) SU: Su hayatın her zaman en önemli unsuru olmuştur.

12) NAZARLIKLAR: Bu simgelerde diğeri gibi bir çeşit nazarlık simgeler.

13) SAÇ TOKASI: Saç tokası veya bandı, dokucu kızın evlenme arzusunu dile getirir.

14) KÜPE: Yüzyıllardır Anadolu'da evlilik esnasında en çok verilen ve aranan hediyedir.